Στρατηγικές Συντήρησης Εγκατάστασης

Μία εγκατάσταση (Μηχανολογική, Ηλεκτρολογική ή το συνηθέστερο συνδυασμός των παραπάνω), υπάρχει για να εξυπηρετεί έναν σκοπό, που είναι:

-       Η παραγωγή κάποιων προϊόντων.

-       Η εκτέλεση κάποιων λειτουργιών, όπως η μεταφορά ανθρώπων (οχήματα, ανελκυστήρες κλπ), η διαμονή (κτήρια κλπ), διασκέδαση (γήπεδα κλπ).

Φυσικά κάθε εγκατάσταση καθώς αποτελείται από πολυάριθμα και αλληλοεξαρτώμενα τεχνολογικά μέρη υπάρχει η πιθανότητα να υποστεί βλάβη και να σταματήσει η λειτουργία της.

Αυτό μπορεί να είναι από απλά ενοχλητικό έως θανάσιμα επικίνδυνο.

Για να λειτουργεί λοιπόν κανονικά μια εγκατάσταση (όταν το θέλουμε και όπως έχει προβλεφθεί), θα πρέπει να γίνεται μια σειρά ενεργειών συνήθως περιοδικά, που την ονομάζουμε Συντήρηση (Maintenance).

Πολύ συνοπτικά, μπορούμε να πούμε ότι η Συντήρηση αποσκοπεί στη μέγιστη διαθεσιμότητα μιας εγκατάστασης με το μικρότερο κόστος.

Το ερώτημα είναι πόσο συχνά πρέπει να γίνεται αυτή η Συντήρηση, γιατί είναι φανερό ότι κοστίζει σε:

-       Ανταλλακτικά.

-       Ανθρωποώρες εργασίας.

-       Απώλεια προϊόντος ή υπηρεσιών, καθώς η εγκατάσταση θα πρέπει να σταματήσει για κάποιο διάστημα.

Καθώς τα παραπάνω κόστη επιβαρύνουν το τελικό προϊόν ή υπηρεσία, ο σκοπός είναι να βρεθεί η «χρυσή τομή», ώστε η επιβάρυνση στα τελικά προϊόντα να είναι η ελάχιστη.

Εδώ όμως υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση.

Αν η ανεπαρκής συντήρηση θέτει σε άμεσο ή έμμεσο κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή ή την υγεία, το κριτήριο αυτό αποκτά ασύγκριτα μεγαλύτερη βαρύτητα και η όλη στρατηγική της συντήρησης θα πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα.

Το ίδιο ισχύει και αν υπάρχει απαίτηση της νομοθεσίας για ελάχιστη ή ανά τακτά διαστήματα συντήρηση, όπως πχ με τα αεροσκάφη, ανελκυστήρες, καυστήρες λεβήτων κλπ.

Όμως ακόμα και αν το «παρακάνουμε» στη συντήρηση αδιαφορώντας (θεωρητικά) για το κόστος, πάλι δεν είμαστε εξασφαλισμένοι ότι δεν θα συμβούν βλάβες, καθώς:

-       Για κάθε εξάρτημα υπάρχει πάντα η πιθανότητα να αστοχήσει, ακόμα και αν είναι καινούργιο.

-       Μία νέα εγκατάσταση δεν έχει δείξει ακόμα τις «αδυναμίες» της, ώστε η συντήρηση να προσαρμοστεί ανάλογα.

-       Σε κάθε επέμβαση και ειδικά εφόσον πρόκειται για επέμβαση μεγάλης έκτασης, υπάρχει πάντα η πιθανότητα κάτι να «ξεχαστεί» ή να τοποθετηθεί λανθασμένα. Κάποτε ο γνωστός συγγραφέας Ν. Δήμου με το μοναδικό καυστικό χιούμορ του και προφανώς μετά από κακή εμπειρία συντήρησης στο αυτοκίνητό του, έγραψε ότι στην Ελλάδα χρειάζεται "after service service", ώστε να διορθώνονται τα λάθη του αρχικού service!

Γι’ αυτό και είναι χαρακτηριστικό ότι το διάγραμμα της συχνότητας βλάβης μιας νέας εγκατάστασης ή μετά από σημαντική επισκευή, εμφανίζει τη μορφή «μπανιέρας», δηλαδή με αυξημένη συχνότητα ή πιθανότητα βλάβης στην αρχή και προς το τέλος της ωφέλιμης ζωής της (εικόνα 1).

Εικόνα 1. Σχηματοποιημένη τυπική καμπύλη τύπου «μπανιέρας» της συχνότητας βλαβών μιας εγκατάστασης, από το ξεκίνημά της σαν καινούργια (ή μετά από γενική επισκευή), μέχρι το τέλος της ωφέλιμης ζωής της (ή μέχρι την επόμενη γενική επισκευή).

Όταν όμως η αποφυγή βλάβης είναι πολύ σημαντική, όπως στα αεροπλάνα πχ, πέρα από την προγραμματισμένη συντήρηση (βλ. παρακάτω) που θα πρέπει να τηρείται και να καταγράφεται με θρησκευτική ευλάβεια, εφαρμόζονται εξαρχής δύο βασικές φιλοσοφίες κατασκευής των συστημάτων τους:

-       Safe to fail, δηλαδή η αστοχία μιας συσκευής θα περιοριστεί μόνον στη λειτουργία της και δεν θα επηρεάσει τη συνολική λειτουργία του συστήματος στο οποίο ανήκει. Στην πράξη αυτό επιτυγχάνεται με συστήματα που δουλεύουν παράλληλα και αναφέρονται ως redundant ("θερμή" ή "στρεφόμενη" εφεδρεία, σε αντίθεση με την "ψυχρή" εφεδρεία που αφορά εφεδρικά συστήματα που υπάρχουν μεν, αλλά θα πρέπει να ενεργοποιηθούν μετά τη βλάβη του αρχικού).

-       Fail safe, όταν η αστοχία ενός συστήματος είναι απίθανη, εξαιτίας πολύ αυστηρών προδιαγραφών κατασκευής, συστηματικών και λεπτομερών ελέγχων και ενδεχομένως ειδικών μέτρων  προστασίας (πχ θωράκιση ηλεκτρονικών συσκευών από ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές).

Για παράδειγμα, τα φτερά ενός αεροπλάνου είναι κατασκευασμένα με την αρχή του fail safe, αφού προφανώς το αεροπλάνο δεν μπορεί να πετάξει με ένα φτερό, ενώ το σύστημα πρόωσης με την αρχή του safe to fail, γι’ αυτό και στα επιβατικά αεροπλάνα οι κινητήρες είναι τουλάχιστον δύο, και ο καθένας θα μπορούσε να αποσπασθεί εν πτήσει χωρίς να προκληθεί σημαντική ζημιά στο φτερό και να διακινδυνεύσει σοβαρά η πτήση. Στις περισσότερες περιπτώσεις βέβαια, χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω μεθόδων.

Παρατήρηση: Σαν fail safe συστήματα θεωρούνται και αυτά που σε περίπτωση βλάβης υποβαθμίζεται η λειτουργία τους, αλλά όχι σε βάρος της ασφάλειας. Για παράδειγμα, αν χαθεί η πίεση του αέρα στα φρένα ενός φορτηγού, τα φρένα θα εφαρμοστούν αυτόματα και το όχημα θα ακινητοποιηθεί. Αν χαλάσει αντίστοιχα η υποβοήθηση κενού (το σερβό της μηχανής) των φρένων ενός επιβατικού αυτοκινήτου, θα χρειαστεί αρκετά μεγαλύτερη πίεση στο πεντάλ των φρένων, αλλά τα φρένα θα λειτουργήσουν.

Υπάρχει και μία τρίτη φιλοσοφία κατασκευής συστημάτων, που αναφέρεται σαν "εγγενής ασφάλεια" (intrinsic safety), όπου εκ κατασκευής εξασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρχει αρκετή διαθέσιμη ενέργεια (ηλεκτρική, θερμική) για να δημιουργηθεί πρόβλημα ασφάλειας, μια φιλοσοφία που εφαρμόζεται συστηματικά σε εκρηκτικά περιβάλλοντα.

(Η εγγενής ασφάλεια δεν είναι το ίδιο με την "αντιεκρηκτικότητα", η οποία σημαίνει ότι η συσκευή αντέχει σε μια εσωτερική έκρηξη, χωρίς να αφήσει τη φλόγα να διαρρεύσει προς τα έξω).

Μετά από αυτά τα εισαγωγικά, ας δούμε τις συνηθισμένες στρατηγικές που μπορούν να εφαρμοστούν στη συντήρηση μιας εγκατάστασης.

1. Μη Συντήρηση (Run to Failure, ή Reactive Maintenance)

Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η Μη Συντήρηση είναι μια στρατηγική που έχει λογική, αρκεί η ξαφνική βλάβη να μην αποτελεί μεγάλη ενόχληση ή να μην υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε «χιονοστιβάδα» βλαβών μεγάλου κόστους.

Εφαρμόζεται τυπικά σε εγκαταστάσεις που υπάρχει το περιθώριο να μείνουν «εκτός» για ένα διάστημα ή είναι αδύνατον να εκτιμηθεί ο χρόνος ωφέλιμης ζωής τους. Στην τελευταία περίπτωση όμως θα πρέπει να διατηρείται «στοκ ασφαλείας» και να υπάρχει πρόβλεψη για γρήγορη επέμβαση αποκατάστασης.

Για παράδειγμα δεν αντικαθιστούμε προληπτικά τις λάμπες φωτισμού εφόσον ακόμα ανάβουν, παρότι μπορεί να έχουν φθάσει στο προβλεπόμενο όριο ζωής τους (αν το ξέρουμε). Στην καλύτερη περίπτωση απλά κρατάμε τουλάχιστον μία εφεδρική λάμπα (ανά είδος) στο σπίτι.

2. Προληπτική Συντήρηση με σταθερά (συνήθως χρονικά) κριτήρια (Preventive Maintenance)

Είναι η πιο συνηθισμένη στρατηγική συντήρησης. Το βασικό πλεονέκτημά της είναι ότι είναι «τυφλοσούρτης», αρκεί δηλαδή να ακολουθήσει κάποιος τις οδηγίες του κατασκευαστή ή την εμπειρία του εφόσον έχει ήδη αρκετά στατιστικά δεδομένα.

Είναι επίσης η συντήρηση που εφαρμόζεται όταν υπάρχει ρίσκο ανθρώπινης ζωής ή ρίσκο βλάβης πολύ υψηλού κόστους.

Τέτοια συντήρηση γίνεται για παράδειγμα στα αεροπλάνα, όπου είτε προδιαγράφονται αντικαταστάσεις εξαρτημάτων σε συγκεκριμένες ώρες πτήσης ή αριθμού προσγειώσεων, είτε γίνονται προγραμματισμένοι έλεγχοι για την αξιολόγηση της κατάστασης κάποιων εξαρτημάτων (οπότε ουσιαστικά πρόκειται για Προβλεπτική Συντήρηση, βλ παρακάτω), οι δε αποφάσεις στην τελευταία περίπτωση παίρνονται με αυστηρά προαποφασισμένα κριτήρια ανάλογα με τα ευρήματα.

Εικόνα 2. Σχηματικό διάγραμμα εξέλιξη του κόστους της Μη Συντήρησης (κόκκινο) σε σχέση με την Προληπτική Συντήρηση (πράσινο). Το ελάχιστο συνολικό κόστος (μπλε) επιτυγχάνεται με μια ισορροπημένη κατάσταση που συνυπάρχουν και τα δύο είδη. Είναι φανερό ότι η υπερβολική Προληπτική Συντήρηση δεν είναι η οικονομικότερη λύση. (Εξαιρούνται, όπως προαναφέραμε, οι κρίσιμες για την ανθρώπινη ζωή εγκαταστάσεις).

Με αυτόν τον τρόπο όμως το είδος αυτό της συντήρησης μπορεί να γίνει ακριβό χωρίς λόγο (εάν η εγκατάσταση δεν είναι κρίσιμη), εφόσον αντικαθίστανται εξαρτήματα ή συστήματα που για διάφορους λόγους (χαμηλότερο φορτίο λειτουργίας πχ) έχουν ακόμα αρκετό περιθώριο ζωής.

Έτσι ερχόμαστε στο επόμενο είδος συντήρησης.

3. Προβλεπτική ή Προγνωστική Συντήρηση (Predictive Maintenance)

Η Προβλεπτική Συντήρηση έρχεται να απαντήσει στο παρακάτω ερώτημα:

Θα μπορούσε να αυξηθεί το διάστημα μέχρι την επόμενη συντήρηση, εφόσον δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο πρόβλημα φθοράς ή λειτουργίας και με την προϋπόθεση ότι οι οδηγίες του κατασκευαστή και η νομοθεσία δεν είναι περιοριστικοί παράγοντες;

Η απάντηση είναι πολύ συχνά ναι, αλλά προϋποθέτει συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης και της λειτουργίας του εξοπλισμού και αξιόπιστη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Ευτυχώς σήμερα υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των διαγνωστικών συσκευών και μεθόδων, που εφόσον αξιοποιηθούν μπορούν να δώσουν εντυπωσιακά αποτελέσματα σε αύξηση της διάρκειας λειτουργίας μιας εγκατάστασης μέχρι την επόμενη σημαντική συντήρηση.

Και παρόλο που αυτές οι μέθοδοι ελέγχου έχουν κάποιο κόστος είτε σε αγορά του εξοπλισμού και εκπαίδευση προσωπικού είτε σε ενοικίαση των αντίστοιχων υπηρεσιών, τελικά συμβάλουν στη συνολική μείωση του κόστους της εγκατάστασης.

Για παράδειγμα, η αντικατάσταση του λαδιού του κινητήρα των σύγχρονων αυτοκινήτων συνήθως γίνεται ανά έτος, χάρη στην εξέλιξη τόσο των ίδιων των κινητήρων όσο και της τεχνολογίας των λιπαντικών και αυτή η περιοδικότητα εφαρμόζεται χωρίς άλλους ελέγχους, καθώς πρόκειται για μερικά λίτρα λαδιού και η διαδικασία της αντικατάστασης είναι απλή.

Σ’ έναν ναυτικό όμως κινητήρα (ή κινητήρες) ενός μεγάλου πλοίου, όπου πρόκειται για ποσότητες  εκατοντάδων ή και χιλιάδων λίτρων λαδιού, η αντικατάσταση γίνεται αφού ελεγχθεί η κατάσταση του λαδιού με φυσικοχημικές μεθόδους σε ειδικευμένα εργαστήρια.

Μάλιστα στην περίπτωση αυτή, μέσω του λαδιού ελέγχεται και η εσωτερική κατάσταση του κινητήρα με την ανίχνευση των «μετάλλων φθοράς».

Έτσι, επιγραμματικά, υπάρχουν οι παρακάτω μέθοδοι για τον προβλεπτικό ή προγνωστικό έλεγχο μιας εγκατάστασης ή μηχανισμού, που συνήθως ονομάζονται «διαγνωστικές μετρήσεις» ή «μη καταστροφικοί έλεγχοι» για ευνόητους λόγους.

-       Θερμογραφία, για τον έλεγχο αφύσικα θερμών επιφανειών είτε εξαιτίας τριβής είτε κακής ψύξης, υπερφόρτισης ή κακής επαφής (σε ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις), φθαρμένες θερμικές μονώσεις, ακόμα και βουλώματα σε αγωγούς θερμών ρευστών.

Εικόνα 3. Θερμογραφική εικόνα μιας τριφασικής τροφοδότησης, όπου εμφανώς η μεσαία φάση της επάνω διανομής υπερθερμαίνεται εξαιτίας κακής επαφής.

-       Μέτρηση κραδασμών, για το ενδεχόμενο απώλειας της ζυγοστάθμισης μιας στρεφόμενης μηχανής (εξαιτίας ασύμμετρης φθοράς, συσσώρευσης σκόνης, στρέβλωσης άξονα κλπ), που μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των εδράνων ειδικά εφόσον πρόκειται για ρουλεμάν.

Εικόνα 4. Φάσμα κραδασμών ενός αντλητικού συγκροτήματος, όπου φαίνονται η βασική συχνότητα από τον κινητήρα (αριστερά), η συχνότητα του καλύμματος του κιβωτίου πολλαπλασιασμού στροφών που επηρεάζεται από την αντλία και την ευθυγράμμιση (στη μέση) και η συχνότητα από την εμπλοκή των γραναζιών (δεξιά).

-Ενισχυτική απεικόνιση κίνησης (Motion Amplification). 

Πρόκειται για μία νέα τεχνική που χρησιμοποιεί βιντεοκάμερα υψηλής ταχύτητας (120-1300 πλαίσια ανά δευτ/πτο - fps) και ειδικό λογισμικό για να ενισχύσει (οπτικά) την κίνηση και να απεικονίσει σε βίντεο τον κραδασμό ενός μηχανήματος, που είναι αόρατος στο γυμνό μάτι. Ιδιαίτερα χρήσιμη τεχνική για πολύ αργές κινήσεις και απεικόνιση μίας ολόκληρης περιοχής (όπως η θερμογραφία), για τον εντοπισμό της ρίζας ενός προβλήματος. Πολύ ενδιαφέρον το βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=VF82K15pdi0

-       Μέτρηση θορύβου, που πέρα από το να προκαλέσει προβλήματα ακοής σε εργαζόμενους, μπορεί να αποκαλύψει και τεχνικά προβλήματα, ειδικά όταν γίνεται ανάλυση του ηχητικού φάσματος ανά συχνότητα. Ακόμα και μικροσπινθηρισμοί έξω από το ανθρώπινο ακουστικό φάσμα, μπορεί να ανιχνευθούν σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις υψηλής τάσης.

-       Έλεγχος μικρορωγμών, με χρήση διεισδυτικών υγρών ή μαγνητοσκοπίας, και εσωτερικών ελαττωμάτων μεταλλικών κατασκευών ή συγκολλήσεων με τη ραδιογραφία.

Εικόνα 5. Τριχοειδείς ρωγμές σε οδόντωση γραναζιού, που έγιναν ορατές με τη χρήση διεισδυτικών υγρών.

-       Αναλύσεις καυσαερίων, όπου υπάρχουν καύσεις (πχ καυστήρες λεβήτων και φούρνων ή σε κινητήρες εσωτερικής καύσης), κάτι αντίστοιχο δηλαδή με την κάρτα καυσαερίων των αυτοκινήτων, που ούτως ή άλλως είναι υποχρεωτικές από τη νομοθεσία.

-       Αναλύσεις λαδιών κινητήρων ή κιβωτίων γραναζιών όπως προαναφέρθηκε, για τον έλεγχο της ποιότητας του λιπαντικού αλλά και τον εντοπισμό μετάλλων φθοράς.

-       Αέρια χρωματογραφία (DGA) και ειδικές αναλύσεις για τα διηλεκτρικά υγρά (πχ μονωτικά λάδια μεγάλων μετασχηματιστών), με την οποία εντοπίζονται μικροποσότητες διαλυμένων αερίων που είναι χαρακτηριστικές διαφόρων ενδεχομένων προβλημάτων του μετασχηματιστή (πχ τοπικές υπερθερμάνσεις, μικροσπινθηρισμοί, μικροεκκενώσεις «κορώνα» κλπ), ενώ επιτρέπουν και την αξιόπιστη εκτίμηση της γήρανσης των στερεών μονωτικών του (αναλύσεις φουρανικών ενώσεων).

Εικόνα 6. Τυπικά αέρια και οι συγκεντρώσεις τους σε μια αέρια χρωματογραφία ενός μετασχηματιστή, με ταυτόχρονη παρουσίαση της χρονικής εξέλιξης των τιμών, κάτι που είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικό με τις απόλυτες τιμές, για την πρόβλεψη της συντήρησης του μετασχηματιστή.

-       Έλεγχος ποιότητας ηλεκτρικής τροφοδότησης, που περιλαμβάνει κυρίως ανάλυση του φάσματος της βιομηχανικής συχνότητας για τον εντοπισμό αρμονικών συχνοτήτων.

Οι αρμονικές συχνότητες είναι ακέραια πολλαπλάσια της βασικής συχνότητας των 50 Hz που παράγονται από κακής ποιότητας ηλεκτρονικά συστήματα ισχύος, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση της ταχύτητας κινητήρων, και προκαλούν θέρμανση σε συσκευές που διαθέτουν μαγνητικό πυρήνα, συνήθως κινητήρες και μετασχηματιστές.

Επιπλέον, οι υψηλές συχνότητες δημιουργούν παράσιτα που μεταδίδονται είτε επαγωγικά είτε μέσα από την τροφοδοσία άλλων ηλεκτρονικών συσκευών σε εγκαταστάσεις, που ενδέχεται έτσι να υποστούν δυσλειτουργία ή και καταστροφή.

Εικόνα 7. Μία τάση τροφοδοσίας που περιέχει την πέμπτη αρμονική (για απλότητα, στην πράξη πάντα είναι περισσότερες) έχει την εικόνα της πράσινης κυματομορφής. Αυτή μπορεί να αναλυθεί στην «καθαρή» ή βασική κυματομορφή (κόκκινη) που είναι αυτή που χρειαζόμαστε και στην αρμονική της (μπλε) που είναι το πρόβλημα.

Είναι όμως πολύ σημαντικό να διατηρείται αρχείο όλων αυτών των μετρήσεων, επειδή συνήθως η «τάση» αύξησης της τιμής μιας μέτρησης που προκύπτει από το ιστορικό της, είναι εξίσου σημαντική και αποκαλυπτική με την απόλυτη τιμή της.

Φυσικά η παραπάνω λίστα δεν καλύπτει όλες τις περιπτώσεις των διαγνωστικών μετρήσεων, οι οποίες βελτιώνονται και επεκτείνονται καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται.

Επίσης, οι συσκευές των διαγνωστικών μετρήσεων γίνονται όλο και πιο συμπαγείς και φθηνές και προσφέρονται με λογισμικό επεξεργασίας και αρχειοθέτησης των μετρήσεων, έτσι ώστε κάποιος ιδιώτης ή κάποια επιχείρηση να μπορεί εύκολα να τις αγοράσει και να τις αξιοποιήσει μετά από σύντομη εκπαίδευση του προσωπικού της.

Φυσικά όλα καταλήγουν στο ισοζύγιο απόσβεσης του κόστους μιας τέτοιας επένδυσης για την εφαρμογή της στρατηγικής της Προβλεπτικής Συντήρησης, αλλά η εμπειρία έχει δείξει ότι είναι πράγματι αποσβέσιμη, ειδικά σε μεγάλες εγκαταστάσεις. Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνατότητα ενοικίασης των αντίστοιχων υπηρεσιών από εταιρείες που ειδικεύονται στους ελέγχους αυτούς, με το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι έχουν σημαντική συσσωρευμένη εμπειρία και μάλιστα από ποικιλία εγκαταστάσεων.

4. Βελτιωτική Συντήρηση (RCM- Reliability Centered Maintenance)

Είναι η συντήρηση στην οποία ενσωματώνονται βελτιώσεις οι οποίες έχουν προκύψει:

-       Από την εξέλιξη της τεχνολογίας.

-       Από την εμπειρία της χρήσης της συγκεκριμένης εγκατάστασης.

-       Από την εμπειρία χρήσης παρόμοιων εγκαταστάσεων.

Είναι φανερό ότι η Βελτιωτική Συντήρηση προσφέρει τη μέγιστη αξιοποίηση μιας εγκατάστασης, με την προϋπόθεση παρακολούθησης της εξέλιξης της τεχνολογίας και ταυτόχρονα της διατήρησης ενός καλού ιστορικού βλαβών, προβλημάτων ή παρατηρήσεων, σχετικών με τη λειτουργία της εγκατάστασης.

Για την επεξεργασία και αξιοποίηση αυτών των στατιστικών δεδομένων υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι, όπως τα διαγράμματα Pareto (εικόνα 8) με τα οποία ξεχωρίζουν οι πιο επιβαρυντικές βλάβες, ώστε να τους δοθεί προτεραιότητα.

Εικόνα 8. Ένα διάγραμμα Pareto που κατατάσσει σε φθίνουσα σειρά τα συμβάντα διαφόρων βλαβών (πράσινες κολώνες). Η καμπύλη δείχνει την ποσοστιαία συμμετοχή κάθε βλάβης στο σύνολο, που παρουσιάζεται σαν απόλυτη τιμή αλλά και αθροιστικά. Είναι φανερό ότι οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν κατά προτεραιότητα στα δύο πρώτα είδη βλάβης, που συνιστούν σχεδόν το μισό του συνόλου των βλαβών.

Μπορούν επίσης να σχηματιστούν διαγράμματα βαρύτητας βλαβών / κόστους αποκατάστασης, οπότε η προτεραιότητα να δοθεί στις σημαντικότερες αλλά και φθηνότερες στην αποκατάστασή τους βλάβες.

Εδώ θα πρέπει επίσης να επισημανθεί και ένας παράγοντας που συχνά αμελείται, αλλά παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας παραμένει εξίσου σημαντικός.

Οι χειριστές και χρήστες μιας μηχανής ή μιας εγκατάστασης είναι αυτοί που βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή» και γνωρίζουν καλύτερα απ’ όλους τα προβλήματα και τις «ευαισθησίες» της και συχνά έχουν πολύ καλές ιδέες ώστε με απλές βελτιώσεις, συνήθως μικρού κόστους, να υπάρξουν σημαντικά θετικά αποτελέσματα (εικόνα 9).

Εικόνα 9. Σχηματική παράσταση της εξέλιξης μιας εν δυνάμει βλάβης που αφήνεται στην «τύχη της». Το διάγραμμα δείχνει τα διάφορα σημεία στα οποία οι διάφορες μέθοδοι της Προβλεπτικής Συντήρησης θα μπορούσαν να έχουν «χτυπήσει το καμπανάκι». Η σύγχρονη αντίληψη της Συντήρησης εμπλέκει επίσης τους άμεσους χρήστες της μηχανής για να προβούν έγκαιρα σε μικροβελτιώσεις (proactive), ώστε η βλάβη να μην εκδηλωθεί.

Αυτό που απλά χρειάζεται (κάτι όμως όχι πάντα απλό) είναι οι άνθρωποι αυτοί να είναι επαρκώς κινητοποιημένοι και ευαισθητοποιημένοι, ώστε να θελήσουν να συνεισφέρουν με τις ιδέες τους στη Βελτιωτική Συντήρηση, αλλά και στην ασφάλεια λειτουργίας της εγκατάστασης.

Εικόνα 10. Η στρατηγική «6σ» βασίζεται σ’ έναν κύκλο που συνεχώς επαναλαμβάνεται, με σκοπό να επιτευχθεί η στατιστική πιθανότητα του «πρακτικά μηδενικού λάθους*», που προκύπτει σαν διαφορά του 100% από το 6-πλάσιο της τυπικής απόκλισης μιας «επιτυχούς» κανονικής κατανομής. Η φιλοσοφία αυτή που εφαρμόζεται κυρίως στην παραγωγή προϊόντων (αλλά και υπηρεσιών) βασίζεται στον παρακάτω επαναλαμβανόμενο κύκλο: Προσδιορισμός (του προβλήματος), Μέτρηση, Ανάλυση, Βελτίωση και Έλεγχος (αποτελεσμάτων).

*To 6σ μοιάζει (και είναι) στατιστική υπερβολή, αλλά καθιερώθηκε σαν «εμπορικό σήμα» μιας πολιτικής που υιοθέτησε η Motorola το 1991.

Μια τέτοια κίνηση συχνά εντάσσεται στα πλαίσια της «Lean 6σ Maintenance», μιας φιλοσοφίας που εμπλέκει όλο το προσωπικό στη ανίχνευση και στην εν συνεχεία ελαχιστοποίηση των περιττών ενεργειών ή των σφαλμάτων (εικόνα 10).

Η κινητοποίηση αυτή βέβαια είναι τυπικά στην ευθύνη της ιεραρχίας, αλλά εναπόκειται κυρίως στις γνώσεις και στις ικανότητές της ώστε να γίνει πραγματικότητα.

                                                                                                            Γ. Μεταξάς