Είναι ο κορωνοϊός του 2019 κατασκευασμένος στο εργαστήριο; (ενημέρωση: Ιούλ. 2023)

Νεώτερα για τις υποθέσεις σχετικά με τη φύση και προέλευση του ιού διαβάστε στο: https://www.livescience.com/coronavirus-wuhan-lab-complicated-origins.html (αγγλικά)

Μοντέλο του SARS-CoV-2. Το μπλε σπείρωμα είναι το γενετικό του υλικό (RNA), ενώ η κίτρινη κάψα αποτελείται από λιπίδια που είναι το αδύνατο σημείο του καθώς καταστρέφεται από διαλυτικά (οινόπνευμα) και σαπούνια. Εικόνα από: livescience.com. 

Είναι αναμενόμενο, ότι ένα τόσο καταστροφικό γεγονός όπως η ασθένεια COVID-19 (που προκαλείται από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2) και έχει προκαλέσει παγκόσμια διασπορά κρουσμάτων, χιλιάδες θανάτους αλλά και τόσο σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις (το βασικό άρθρο έχει γραφεί πριν το τέλος Μαρτίου 2020), να βρεθεί στο επίκεντρο των θεωριών συνωμοσίας. Θεωριών, που θέλουν στην καλύτερη περίπτωση ο ιός να ξέφυγε κατά λάθος από κάποιο εργαστήριο ιολογίας της Κίνας και συγκεκριμένα από αυτό που βρίσκεται στην περιοχή Wuhan (είναι η περιοχή που πρωτοεμφανίσθηκε ο ιός στα τέλη του 2019), ή στη χειρότερη να χρησιμοποιήθηκε ηθελημένα σαν βιολογικό όπλο, υποτίθεται από τους Αμερικανούς που ήθελαν να δημιουργήσουν οικονομικά προβλήματα στην Κίνα. Μάλιστα Κινέζοι αξιωματούχοι άφησαν να εννοηθεί ότι η πανδημία ξεκίνησε από Αμερικανούς στρατιώτες, που έλαβαν μέρος σε στρατιωτικούς αγώνες στην περιοχή της Wuhan τον Οκτώβριο του 2019.
Ακόμα και τα τηλεφωνικά δίκτυα 5G έχουν γίνει αντικείμενο επίθεσης με δημοσιεύματα αλλά και με έργα (εμπρησμούς), σε μια προσπάθεια να εξουδετερωθεί ο υποτιθέμενος κρυφός ένοχος (βλέπε: https://www.ellinikahoaxes.gr/2020/04/10/thomas-cowan-virus-viral-conspiracy/). 

Υπάρχει όμως μία ενδιαφέρουσα σύμπτωση, η αναφορά σε έναν θανατηφόρο ιό με το όνομα Wuhan-400, που περιγράφεται στο μυθιστόρημα τρόμου του Αμερικανού Dean Koontz, “The Eyes of Darkness”. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1981 με τον ιό να έχει διαφορετικό όνομα, το οποίο όμως άλλαξε σε Wuhan-400 στην επανέκδοση του 1989 (στην εικόνα, το εξώφυλλο και η σχετική σελίδα του βιβλίου).

Εικόνα από: https://www.makaobora.co.ke/product/eyesofdarkness/

Όμως τι πιο λογικό για έναν ιό που κατά το μυθιστόρημα αναπτύχθηκε στην Κίνα σαν «μυστικό όπλο», να του δώσει ο συγγραφέας το όνομα του μοναδικού εργαστηρίου στην Κίνα (Wuhan Institute of Virology) που υπάρχει από τη δεκαετία του ’50, και είναι πιστοποιημένο με τον υψηλότερο βαθμό ασφαλείας για την έρευνα των ιών σε όλα τα επίπεδα;

Κάποιοι πάλι υποστηρίζουν ότι η απέλαση τον Ιούλιο του 2019 μερικών Κινέζων επιστημόνων που εργάζονταν στο καναδικό ερευνητικό κέντρο National Microbiology Laboratory με την υποψία της κατασκοπίας και μεταφορά τεχνογνωσίας στην Κίνα, δεν μπορεί να είναι άσχετη με την «έκρηξη» του νέου ιού στο τέλος του ίδιου έτους.

Ακόμα και η επιμονή του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ να αποκαλεί τον νέο ιό «κινέζικο» και να κατηγορεί την Κίνα ότι απέκρυψε αρχικά την έκταση του προβλήματος (κάτι όχι εντελώς λάθος), ρίχνει μια σκιά υποψίας στο θέμα αυτό. Στα μέσα Μαρτίου 2020 μάλιστα, το αμερικανικό δίκτυο Fox News που πρόσκειται στον πρόεδρο Τραμπ, υποστήριξε (χωρίς όμως στοιχεία, τα οποία θεωρεί ότι οι Κινέζοι κατέστρεψαν) ότι ο ιός είναι μεν φυσικός αλλά ξέφυγε μέσω της μόλυνσης εργαζόμενου από το εργαστήριο της Wuhan. Παράλληλα, κατακρίνει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για συμμετοχή στην κινέζικη συγκάλυψη.
Έκπληξη πάντως απετέλεσαν (μέσα Απριλίου 2020) οι παρόμοιες με τις παραπάνω απόψεις ενός ειδικού στον τομέα της ιολογίας, του Λυκ Μοντανιέ, που το 2008 μοιράστηκε το Νόμπελ ιατρικής για τη συνεισφορά του στον προσδιορισμό του ιού HIV (που προκαλεί το AIDS). Όμως ο Μοντανιέ έχει συχνά επικριθεί για τις απόψεις εναντίων των εμβολιασμών και υπέρ κάποιου είδους ομοιοπαθητικής. 
Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα το 30% των Αμερικανών να πιστεύει ότι ο νέος κορωνοϊός προέρχεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο από εργαστήριο (έρευνα του Pew Research Center στα μέσα Μαρτίου 2020). Στα τέλη Απριλίου 2020 πάντως, Αμερικανοί αξιωματούχοι άφησαν ανοικτά μόνο τα ενδεχόμενα ο ιός να ξέφυγε κατά λάθος από κινέζικο εργαστήριο ή να είναι φυσικός, όχι όμως να είναι κατασκευασμένος. 
Περισσότερα για θεωρίες συνωμοσίας σε σχέση με τον κορωνοϊό διαβάστε στο: https://www.ellinikahoaxes.gr/2020/04/01/coronavirus-mindlab-conspiracy/

Το ινστιτούτο WIV (Wuhan Institute of Virology) στην Κίνα. Αν και επιπέδου ασφαλείας 4 (το υψηλότερο) από το 2015, το 2018 Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν εκφράσει τις αμφιβολίες τους για την αποτελεσματικότητα των μέτρων ασφαλείας. Εικόνα από: livescience.com

Η επιστημονική άποψη πάντως από την αρχή για τη μετάδοση και εξάπλωση του ιού, είναι ότι προήλθε από ζώα, αρχικά από νυχτερίδες* και κατόπιν από παγκολίνους (ένα είδος ασιατικού μυρμιγκοφάγου) με τον τελευταίο να είναι εκλεκτό έδεσμα για τους Κινέζους αλλά να χρησιμοποιείται επίσης και από την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική, σε συνδυασμό με τις πολύ κακές υγειονομικές συνθήκες διακίνησης του κρέατος αλλά ακόμα και των ζωντανών άγριων ζώων. Είναι πάντως σαφές ότι ο ιός ξεκίνησε από την αγορά θαλασσινών και κρεάτων της Wuhan, δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ανεπίσημα ονομάζεται "wet market" εξαιτίας των νερών, του αίματος και των εκκρίσεων από τα ζώα που λιμνάζουν στο δάπεδό της.
*Οι ιοί των νυχτερίδων έχουν προσαρμοστεί στις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσει το σώμα τους εξαιτίας των ενεργειακών αναγκών τους για την πτήση, με αποτέλεσμα όταν προσβάλουν τον άνθρωπο ο πυρετός του να μην είναι αποτελεσματικός εναντίον των ιών αυτών. 

Εξάλλου, τρεις προηγούμενες επιδημίες (που ουσιαστικά δεν έφτασαν να εξελιχθούν σε πανδημίες) συνδέονται αποδεδειγμένα με ζώα, ο SARS (2002-2003) με τη μοσχογαλή, ο Η1Ν1 (2009) με τους χοίρους και ο MERS (2012) με τις καμήλες. Αυτοί οι κορωνοϊοί μαζί με τον νέο, SARS-CoV-2, αποτελούν τέσσερις από τους επτά συνολικά κορωνοϊούς που έχουν βρεθεί ότι μπορεί να μολύνουν ανθρώπους.
Παρά λοιπόν τις φήμες, οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες γύρω από τη φύση του πρόσφατου ιού και η σύγκρισή του με τους άλλους που προαναφέρθηκαν, επιβεβαιώνουν ότι δεν μπορεί να είναι «τεχνητός», για τους παρακάτω λόγους:

Ένα στοιχείο είναι ότι το «άγκιστρο» στην άκρη των ακτίνων του σώματος του ιού (που δίνουν το όνομα σε αυτού του τύπου τους ιούς: κορώνα-ιός à κορωνοϊός) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στο να αγκιστρώνονται και να εισχωρούν στα ανθρώπινα κύτταρα. Οι επιστήμονες λένε ότι αυτή η ικανότητα του ιού μπορεί να είναι αποτέλεσμα μόνον φυσικής επιλογής και όχι γενετικής μηχανικής Και αυτό επειδή τα υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για τέτοιες τροποποιήσεις από τα εργαστήρια, θα κατέληγαν σε κάτι αρκετά διαφορετικό και όχι σε αυτό που απ’ ότι φαίνεται η φύση έκανε πολύ πιο αποτελεσματικά.

O SARS-Cov-2 είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός στο να αγκιστρώνει τις "ακτίνες" του σε κατάλληλους υποδοχείς (ένζυμο ACE2**) σε ορισμένα ανθρώπινα κύτταρα κυρίως στους πνεύμονες (βλέπε: https://neurosciencenews.com/coronavirus-progenitor-cells-16103/), στην καρδία, αλλά και στους όρχεις, και στη συνέχεια να μεταφέρει μέσα τους το γενετικό του υλικό (RNA*) ώστε να πολλαπλασιαστεί. Ήδη δοκιμάζονται στο εργαστήριο φαρμακευτικές ουσίες που μειώνουν αυτή τη δεκτικότητα των υποδοχέων κατά πολύ. Θεωρείται μάλιστα ότι η εκδήλωση ηπιότερων συμπτωμάτων από την COVID-19 στα παιδιά οφείλεται στον μειωμένο αριθμό υποδοχέων ACE2 που έχουν στη μύτη τους, η οποία τυπικά φέρει τον μεγαλύτερο αριθμό υποδοχέων και αποτελεί τη βασική θύρα εισόδου του ιού στον οργανισμό. Επίσης, άτομα με ομάδα αίματος Α+ φαίνεται να νοσούν βαρύτερα, εφόσον μολυνθούν. Εικόνα από: C&EN - American Chemical Society.
*To RNA μοιάζει με μισό DNA, δηλαδή που έχει σχιστεί κατά μήκος του.
**Πρόσφατα εντοπίσθηκε και ένα δεύτερο είδος υποδοχέα στα ανθρώπινα κύτταρα στον οποία μπορεί να προσκολληθεί ο ιός, η πρωτεΐνη NRP1, στο "μπλοκάρισμα" της οποίας επίσης στοχεύουν φάρμακα και εμβόλια που δοκιμάζονται.  

Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι η «βάση» του ιού είναι ενός τύπου που είναι γνωστό ότι δεν προκαλεί σημαντικά προβλήματα στον άνθρωπο, άρα θα ήταν ακατάλληλη για τη δημιουργία ενός ιού σχεδιασμένου να είναι φονικός (η θνητότητα εξαιτίας του SARS-CoV-2 είναι γύρω στο 5%* των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, το βασικό του πρόβλημα είναι η υψηλή μεταδοτικότητα). 

Επίσης, φαίνεται ότι ο ιός μεταλλάχθηκε αφού μεταδόθηκε στον άνθρωπο, κάτι που απομακρύνει ακόμα περισσότερο τις υποψίες ότι είναι κατασκευασμένος, και παράλληλα δίνει ελπίδες ότι δεν θα γίνει επανάληψη της πανδημίας σε δεύτερο κύμα, κάτι που θα ήταν λιγότερο πιθανό αν ο ιός κυκλοφορούσε ήδη μεταλλαγμένος για προσβολή στον άνθρωπο, μεταξύ των ζώων.
Τέλος, υπάρχει μελέτη Κινέζων επιστημόνων από τον Ιανουάριο του 2019 που επισημαίνει τον κίνδυνο από τους κορωνοϊούς των νυχτερίδων (http://archive.vn/OBNVq).
- Συνιστώμενο σχετικό βίντεο για τον SARS-CoV-2 στο youtube (στα αγγλικά):   https://www.youtube.com/watch?v=NJLXdsO1GBI
- Αξίζει επίσης να παρακολουθήσει κάποιος την 8-λεπτη προφητική ομιλία του Bill Gates, στο TED2015 (διατίθενται αγγλικοί υπότιτλοι):   https://www.ted.com/talks/bill_gates_the_next_outbreak_we_re_not_ready

*Αυτός είναι ο παγκόσμιος μέσος όρος. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 3.5%, στην Κίνα 4.0%, στην Ιταλία 11.8% και στη Γερμανία 1.2% (στοιχεία 2/4/20). Το χαμηλό ποσοστό της Γερμανίας οφείλεται κυρίως στον μεγάλο αριθμό των τεστ που γίνονται στον πληθυσμό, με αποτέλεσμα να είναι μεγάλος ο παρονομαστής στο κλάσμα: θάνατοι/κρούσματα. Σε μέσο παγκόσμιο επίπεδο πάντως, το σύνολο των κρουσμάτων εκτιμάται τουλάχιστον στο 15-πλάσιο των επιβεβαιωμένων (πηγή: https://neurosciencenews.com/covid-19-6-percent-infection-detection-16086/). Επίσης, στοιχεία από τα μέσα Απριλίου 2020 δείχνουν ότι οι αριθμοί θανάτων από τον κορωνοϊό που ανακοινώνονται επίσημα συχνά είναι υποεκτιμημένοι κατά 50-100%, εξαιτίας του ότι πολλοί απ' αυτούς συμβαίνουν εκτός νοσοκομείων, ενώ υπάρχει και το ερώτημα αν θα πρέπει να συμπεριληφθούν και θάνατοι από άλλες ασθένειες που δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστούν σωστά, συνήθως εξαιτίας της περιορισμένης διαθεσιμότητας των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας. Ακόμα, ενώ ο αριθμός κρουσμάτων είναι περίπου ίσος για τα δύο φύλα, η ανδρική θνησιμότητα είναι τα τριπλάσια της γυναικείας.
Στα τέλη Ιουλίου 2020, ανακοινώθηκε θνητότητα 2.5%.

Και μια πιο ελαφριά νότα στο κλίμα της εποχής (από το gazzetta.gr)

ΥΓ1

Η συνεχιζόμενη και όλο και βαθύτερη κρίση από την COVID-19, κάνει χρήσιμη την αναφορά σε κάποια πρόσφατα στοιχεία που η κατανόησή τους θα βοηθήσει τη λήψη ταχύτερα μέτρων πρόληψης της διασποράς του ιού, το ισχυρότερο όπλο αυτή τη στιγμή (αρχές Απριλίου) για την καταπολέμηση της πανδημίας.

Στοιχεία από μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα στη Βρετανία (COVID Symptom Tracker), στην οποία το 1/4 από το 1.5 εκατομμύριο χρήστες έδωσαν πληροφορίες, έδειξε ότι από τα 1700 άτομα που έκαναν τεστ για τον ιό, το 1/3 βγήκαν θετικά και τα 2/3 αρνητικά.

Από τα θετικά άτομα, το 60% ανέφερε μεταξύ των συμπτωμάτων απώλεια όσφρησης και γεύσης, ενώ τον Φεβρουάριο του 2021 δημοσιεύθηκε ότι σχεδόν για τους μισούς με τα παραπάνω συμπτώματα, αυτά διατηρήθηκαν για τουλάχιστον 5 μήνες μετά την αρχική διάγνωση. 

Βασισμένο στα στοιχεία της εφαρμογής αυτής, το King’s College στο Λονδίνο έχει διαμορφώσει μια σειρά κριτηρίων πιθανής προσβολής από τον ιό, στα οποία επιπλέον από τα γνωστά συμπτώματα όπως πυρετός, επίμονος βήχας, κόπωση, διάρροια, μείωση όρεξης κλπ, περιλαμβάνονται η απώλεια ή και παραμόρφωση της όσφρησης (ανοσμία ή παροσμία) και της γεύσης, και μάλιστα σαν τα σημαντικότερα. (Ένα άλλο ιδιαίτερο σύμπτωμα που ίσως εμφανίσουν νεώτερα άτομα, είναι κόκκινες ή μωβ περιοχές στα δάκτυλα των ποδιών). 

Επίσης, στο τέλος Απριλίου 2020, μέσα απ' αυτή την εφαρμογή και μελετώντας ειδικότερα περιπτώσεις διδύμων, ανακοινώθηκε ότι υπάρχουν πράγματι γενετικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν μέχρι έναν βαθμό τη σοβαρότητα της νόσησης από την COVID-19.
Στην περίπτωση πρόγνωσης θετικού κρούσματος πάντως, η άμεση και καλύτερη αντιμετώπιση παραμένει η αυτοαπομόνωση για διάστημα τουλάχιστον 7 ημερών.
Περισσότερα στοιχεία (στα αγγλικά): https://neurosciencenews.com/covid-19-smell-taste-16056/

ΥΓ2
Η ταινία του 2011 "Contagion" (Μεταδοτικότητα) είναι μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση των προβλημάτων μιας αντίστοιχης πανδημίας (αν και με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα επιδείνωσης των συμπτωμάτων και υψηλότατη θνητότητα), που οι συντελεστές της συμβουλεύτηκαν ειδικούς επιστήμονες ακόμα και τον ίδιο τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Μάλιστα η αρχική μόλυνση από τα ζώα στον άνθρωπο, παρουσιάζεται με ιδιαίτερο ρεαλισμό.

ΥΓ3
Ένα από τα ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθεί ακόμα με σιγουριά, αφορά την ποσότητα του κορωνοϊού στην οποία θα πρέπει να εκτεθεί κάποιος ώστε να ασθενήσει (λοιμογόνος δόση). Φαίνεται πάντως ότι είναι αρκετά μικρή, και συγκρίσιμη με του ιού της γρίπης. Από την άλλη πλευρά, το ιικό φορτίο, δηλαδή η ποσότητα του ιού που φέρει κάποιος που έχει μολυνθεί (και νοσεί με τα τυπικά, ήπια συμπτώματα) και κατά συνέπεια μπορεί να μολύνει και άλλους, είναι υψηλό μεταξύ της 3ης και της 10ης ημέρα από τη στιγμή της αρχικής έκθεσής του στον ιό, με το μέγιστο να προσδιορίζεται γύρω στην 6η ημέρα. Φαίνεται επίσης ότι το συνολικό ιικό φορτίο που θα απορροφήσει κάποιος (πολλά σωματίδια ιού σε μικρό διάστημα, ή λιγότερα αλλά σε μεγαλύτερο διάστημα) επηρεάζει σε κάποιον βαθμό τη βαρύτητα των συμπτωμάτων που θα αναπτύξει ο ίδιος (πηγή:https://www.telegraph.co.uk/global-health/science-and-disease/viral-load-many-health-workers-getting-sick/) 

Είναι επίσης φανερό, ότι όπως συμβαίνει και με άλλες αντίστοιχες ιώσεις (πχ η γρίπη), η χαμηλή θερμοκρασία και η χαμηλή υγρασία αυξάνουν τη διάρκεια ζωής του ιού στο περιβάλλον (άρα και την πιθανότητα μετάδοσής του), καθώς στις συνθήκες αυτές επιβραδύνονται οι χημικές αντιδράσεις (οξείδωση, υδρόλυση) που οδηγούν σε διάσπαση της κάψας λιπιδίων του (1η εικόνα). Φυσικά, ο πιο έντονος συγχρωτισμός των ανθρώπων σε κλειστούς χώρους με τις παραπάνω συνθήκες, είναι ένας ακόμα επιβαρυντικός παράγοντας για την πιθανότητα μετάδοσης.

ΥΓ4
Κάτι πάντως που δεν είναι μύθος και έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι ισχύει, είναι η ικανότητα του χαλκού να αδρανοποιεί τα μικρόβια που είναι σε επαφή μαζί του. Έχει βρεθεί ότι σε επιφάνειες χαλκού ή κραμάτων του (όσο μεγαλύτερο το ποσοστό χαλκού τόσο το καλύτερο) μικρόβια και ιοί αδρανοποιούνται σε χρόνο δέκα φορές μικρότερο (συνήθως μέσα σε λίγες ώρες) απ' ότι σε άλλες επιφάνειες, ακόμα και από ανοξείδωτο ατσάλι. Ήδη σε νοσοκομεία στην Ελλάδα έχουν γίνει αντικαταστάσεις υλικών όπως πόμολων ή χειρολαβών με χάλκινες, και τα οφέλη έχουν επιβεβαιωθεί. Η αντιμικροβιακή δράση του χαλκού φαίνεται να οφείλεται στην πρόκληση οξείδωσης στα κύτταρα των παθογόνων οργανισμών. Εννοείται όμως, ότι η χρήση χαλκού δεν μειώνει την ανάγκη εφαρμογής των καθιερωμένων μεθόδων για την προστασία έναντι μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών. 
Για περισσότερα: https://www.in.gr/2020/04/12/tech/maxi-tou-xalkou-ta-mikrovia-tha-voithisei-kai-kata-tou-koronaiou/

Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι ο ιός ζει για μικρότερο διάστημα επάνω σε πορώδεις επιφάνειες (όπως ύφασμα ή χαρτί), παρά σε γυαλιστερές (όπως ανοξείδωτο ατσάλι ή γυαλί).

ΥΓ5
Μία μέθοδος που ξεκίνησε (μέσα Απριλίου 2020) να εφαρμόζεται σε ορισμένες μεγάλες πόλεις με σκοπό να εκτιμηθούν τα πραγματικά επίπεδα μόλυνσης από τον κορωνοϊό, είναι η ανίχνευση "θραυσμάτων" του RNA του ιού σε δείγματα λυμάτων των πόλεων και ιδιαίτερα η μεταβολή τους με τον χρόνο. Μία μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν έγκαιρη προειδοποίηση για ενδεχόμενες μελλοντικές εξάρσεις των κρουσμάτων.

ΥΓ6
Επίσης στα μέσα Απριλίου 2020, ανακοινώθηκε ότι μπορεί να εκτιμηθεί η βαρύτητα των συμπτωμάτων σε περίπτωση ασθένειας από την COVID-19, μέσα από τον προσδιορισμό του συμπλέγματος γονιδίων HLA (Human Leukocyte Antigen) που καθορίζουν το βαθμό αντίδρασης του οργανισμού σε ενδεχόμενη μόλυνση από τον SARS-Cov-2. Αυτό μπορεί να γίνει με ένα σχετικά απλό τεστ, ώστε σε περίπτωση μόλυνσης από τον ιό να δοθεί προτεραιότητα στον εμβολιασμό των ατόμων που κινδυνεύουν να νοσήσουν σοβαρότερα.
Μια αντίστοιχη εκτίμηση της προοπτικής εξέλιξης της νόσου, σε άτομα που ήδη ασθενούν από COVID-19, μπορεί να γίνει από τα επίπεδα της ορμόνης του στρες κορτιζόλης, στο αίμα. Υψηλότερα επίπεδα προδιαθέτουν για σοβαρότερα συμπτώματα.

ΥΓ7
Στα μέσα Ιουνίου 2020 δημοσκόπηση στην Ελλάδα για λογαριασμό της "Καθημερινής", έδειξε ότι 6 στους 10 απ' όσους είχαν άποψη πιστεύουν ότι ο νέος ιός ήταν ανθρώπινο κατασκεύασμα, που είτε διασκορπίστηκε είτε κατά λάθος είτε σαν πείραμα.

ΥΓ8
Ο νέος ιός σε σημαντικό ποσοστό δημιουργεί μακροχρόνια προβλήματα στην εγκεφαλική λειτουργία, που αποδίδεται στο ότι εισβάλει στον εγκέφαλο μέσα από τους οσφρητικούς βολβούς που έχουν άμεση σύνδεση με τον εγκέφαλο και ειδικότερα με τον ιππόκαμπο, ένα όργανο καθοριστικό για τη λειτουργία της μνήμης. Πειράματα σε ποντίκια επιβεβαίωσαν ότι η συγκέντρωση του ιού στον εγκέφαλο σε σχέση με τους πνεύμονες ή άλλα όργανα είναι πολύ υψηλότερη, κάτι που μπορεί να εξηγήσει τη σημαντική και ξαφνική επιβάρυνση της κατάστασης πολλών ασθενών, στους οποίους η πνευμονική λειτουργία είχε βελτιωθεί.

ΥΓ9

Τον Αύγουστο του 2020, μια είδηση (https://www.tovima.gr/2020/08/19/science/koronoios-protoemfanistike-pithanos-to-2012/) αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο ο ιός να είχε εμφανιστεί ήδη από το 2012 στην Κίνα, σε περιορισμένη έκταση και σε κάποια παραλλαγή του.

ΥΓ10

Μία πρόσφατη έρευνα (καλοκαίρι 2020) υποστηρίζει ότι φαίνεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων της COVID-19,  με την ποσότητα γενετικού υλικού που έχει κληρονομήσει το συγκεκριμένο άτομο από τους Neanderthal. Αν και η υπόθεση αυτή έχει δεχτεί κριτική, φαίνεται ότι κάποιο τμήμα του DNA των Neanderthal που εκτιμάται ότι βρίσκεται ενσωματωμένο στο 16% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού, δημιουργεί για άγνωστο προς το παρόν λόγο αυτή την ευαισθησία.

ΥΓ11 

Μία περιορισμένης έκτασης έρευνα, βρήκε πιθανό συσχετισμό της χρήσης της ουσίας φλουβοξαμίνης που περιέχεται σε αντικαταθλιπτικά σκευάσματα κυρίως για τη θεραπεία της ιδιοψυχαναγκαστικής διαταραχής, με τη μειωμένη βαρύτητα των συμπτωμάτων σε ασθενείς με COVID-19 (https://neurosciencenews.com/antidepressant-coronavirus-17272/).

ΥΓ12

Στο τέλος Νοεμβρίου 2020, ανακοινώθηκε ότι στα σώματα δύο νυχτερίδων που είχαν διατηρηθεί σε ψυγείο σε εργαστήριο στην Καμπότζη από το 2010, ανιχνεύθηκε ιός παρόμοιος με τον SARS-CoV-2.

Ανάλογα με το ποσοστό ομοιότητας στο DNA, κάτι που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αναμένεται να φανεί αν η μόλυνση στους ανθρώπους προήλθε από τις νυχτερίδες ή από ενδιάμεσο φορέα.

ΥΓ13

Στα μέσα του Ιανουαρίου 2021, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μ. Πομπέο αποκάλυψε ότι υπάρχουν πληροφορίες για επιστήμονες στο ινστιτούτο WIV (Ουχάν) που μελετούσαν ιούς νυχτερίδων και είχαν ασθενήσει το φθινόπωρο του 2020 με συμπτώματα παρόμοια με της COVID-19. 

Οι αποκαλύψεις αυτές γίνονται την ώρα που επιστήμονες του ΠΟΥ έφθασαν στην Ουχάν για τα ερευνήσουν το ενδεχόμενο αυτό, χωρίς να υπονοείται όμως ότι ενδεχόμενη διαφυγή του ιού δεν ήταν ατύχημα. Ανακοινώσεις όμως των επιστημόνων αυτών στα μέσα Φεβρουαρίου 2021, απομακρύνουν τις υποψίες για εμπλοκή του εργαστηρίου της Ουχάν στην αρχή της αλυσίδας μετάδοσης του ιού.

ΥΓ14

Οι επιστήμονες του ΠΟΥ που ερευνούν την πηγή της πανδημίας στην περιοχή της Ουχάν, σε προκαταρκτικό πόρισμα στα μέσα Μαρτίου 2021 θεωρούν ότι η μόλυνση ξεκίνησε με τη μετάδοση του ιού από τις νυχτερίδες σε εξωτικά ζώα που εκτρέφονται σε φάρμες στην επαρχία Γιουνάν, 1000 χιλιόμετρα μακριά από την Ουχάν και στη συνέχεια μεταπήδησε στον άνθρωπο. 

ΥΓ15

Στα τέλη Μαΐου του 2021, οι απόψεις ότι ο ιός είναι κατασκευασμένος σε εργαστήριο μάλλον ενισχύονται, καθώς ο επικεφαλής Αμερικανός επιδημιολόγος Άντονι Φάουτσι, αποκάλυψε ότι οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν με 600.000 δολάρια το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν σε μια περίοδο 5 ετών, ώστε να μελετηθεί αν οι κοροναϊοί της νυχτερίδας μπορούν να προσβάλουν τον άνθρωπο.

Επίσης, ο Νορβηγός καθηγητής ιολογίας Dr. Birger Sørensen, ανέφερε σε συνέντευξή του ότι σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής (άπωση ομωνύμων ηλεκτρικών φορτίων) είναι απίθανο να βρεθούν τέσσερα θετικά φορτισμένα αμινοξέα στη σειρά, όπως στον συγκεκριμένο ιό. "Ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να κατασκευαστεί τεχνητά", δήλωσε χαρακτηριστικά.
Πηγή: https://www.tovima.gr/2021/05/29/science/kataggelia-sok-gia-koronoio-dimiourgithike-apo-kinezous-se-ergastirio-prospathisan-na-kalypsoun-ta-ixni-tous/
Την ίδια περίοδο επίσης ανακοινώθηκε ότι σύμφωνα με μελέτες, άτομα με ασθενική αίσθηση της γεύσης του πικρού φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα τόσο ως προς το να νοσήσουν από την COVID-19, όσο και στο να νοσήσουν σοβαρότερα.

ΥΓ16

Άσχετο με την προέλευση του ιού, αλλά σχετικό με την αντιμετώπισή του μέσω των εμβολίων.

Επειδή μερικές φορές σε άρθρα υποστηρίζεται ότι τα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικά, καθώς τα ποσοστά των εμβολιασμένων που νόσησαν σοβαρά είναι συγκρίσιμα με τα ποσοστά των ανεμβολίαστων, θα δώσουμε ένα ακραίο παράδειγμα:

Έστω ότι σ' έναν πληθυσμό 100 ατόμων οι 80 είναι εμβολιασμένοι και οι 20 ανεμβολίαστοι.

Και έστω ότι 5 άτομα από τους εμβολιασμένους και 5 από τους ανεμβολίαστους νόσησαν σοβαρά.

Τότε, μεταξύ των ατόμων που νόσησαν σοβαρά, προκύπτει ότι το 50% ήταν εμβολιασμένοι και το 50% ανεμβολίαστοι, ενώ στην πραγματικότητα τα ποσοστά σε σχέση με τον συνολικό αριθμό της κάθε ομάδας είναι 5.25% και 25% αντίστοιχα. Επιπλέον, είναι σχεδόν σίγουρο ότι όσοι από τους εμβολιασμένους νόσησαν σοβαρά, είχαν υποκείμενα νοσήματα.

ΥΓ17

Μία δημοσίευση στις αρχές του 2023 (https://www.tovima.gr/2023/02/02/science/koronoios-idou-giati-perissoteroi-andres-xanoun-ti-zoi-tous-apo-covid-19/) υποστηρίζει ότι η μεγαλύτερη αντοχή των γυναικών στη προσβολή των πνευμόνων τους από τον ιό έναντι αυτής των αντρών, οφείλεται στο μεγαλύτερο ποσοστό λίπους στο σώμα τους, που "προσελκύει" τον ιό και μειώνει το ιικό φορτίο που αλλιώς θα κατευθύνονταν προς τους πνεύμονες.

ΥΓ18 

Τον Μάρτιο του 2023, ένα άρθρο του ΣΚΑΙ αναφέρεται στην πιθανότητα προέλευση του ιού από τα σκυλιά ρακούν (https://www.skai.gr/news/health/nea-meleti-syndeei-tin-proeleysi-tou-koronoiou-me-ta-skylia-rakoun)

ΥΓ 19

Τον Ιούλιο του 2023, ανακοινώθηκε ότι μία παραλλαγή ενός συγκεκριμένου γονιδίου μείωνε για τους φορείς του στο μισό την πιθανότητα να αναπτύξουν συμπτώματα μετά από μόλυνση από SARS-Cov-2, ενώ αν έφεραν δύο παραλλαγές του γονιδίου αυτού (και από τους δύο γονείς τους), η πιθανότητα γίνονταν 8 φορές μικρότερη (https://www.livescience.com/health/coronavirus/genetic-quirk-could-explain-why-not-everyone-shows-symptoms-of-covid-19).

                                                                                                                        Γ. Μεταξάς

Ο Τούρκος που δεν ξεγέλασε τον Πόε (τα Αυτόματα)

Αν και σήμερα θεωρείται αυτονόητο ότι είμαστε εξοικειωμένοι με τους αυτόματους μηχανισμούς και τα ρομπότ, είναι ενδιαφέρον να θυμόμαστε ότι η προσπάθεια για αυτόματους μηχανισμούς και μάλιστα ανθρωπόμορφους είναι πολύ παλιά.

Μάλιστα, την περίοδο μεταξύ του 18^ο και 19^ο αιώνα κατασκευάστηκαν πολύ αξιόλογοι αυτόματοι μηχανισμοί, προφανώς καθαρά μηχανικοί, που ακόμα και σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό.

Φυσικά η λέξη «ρομπότ» δεν είχε επινοηθεί ακόμα, καθώς πρώτος τη χρησιμοποίησε ο Τσέχος θεατρικός συγγραφέας Κάρελ Τσάπεκ το 1920, με την έννοια του «χαμάλη».

Πριν από τον Τσάπεκ, η λέξη που εξέφραζε τους μηχανισμούς που μιμούνταν την μορφή και την κίνηση ανθρώπων αλλά και ζώων, ήταν η ελληνική «αυτόματο» και σαν ένας από τους πρώτους τέτοιους (φανταστικούς ακόμα) μηχανισμούς από την εποχή της ελληνικής μυθολογίας αναφέρεται ο Τάλως, ο χάλκινος γίγαντας που περιπολούσε και προστάτευε την Κρήτη.

Αρχαίο κρητικό νόμισμα που βρέθηκε στη Φαιστό, με την παράσταση του Τάλω.

Πραγματικά αυτόματα όμως, με την έννοια της λειτουργικής μηχανικής κατασκευής δημιουργήθηκαν κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, και μάλιστα η ανακάλυψη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων έχει αποδείξει ότι λεπτοί και πολύπλοκοι μηχανισμοί με γρανάζια και άξονες ήταν απολύτως μέσα στις δυνατότητες των τεχνιτών της εποχής εκείνης.

Από τους γνωστότερους κατασκευαστές αυτομάτων εκείνης της περιόδου ήταν οι Κτησίβιος και Ήρων από την Αλεξάνδρεια, που πρόσφεραν συχνά τις υπηρεσίες τους (κυρίως ο δεύτερος) προς τους ιερείς για τη δημιουργία υποβλητικής ατμόσφαιρας για την ενίσχυση του θρησκευτικού αισθήματος του κοινού (και των εσόδων των ιερέων).

Αντίθετα, οι Ρωμαίοι δεν εκτιμούσαν ιδιαίτερα τους λεπτούς μηχανισμούς και τις εξεζητημένες κατασκευές, προτιμώντας το πολύ πιο πρακτικό δομικό πεδίο για να δείξουν το ταλέντο τους και τις αρένες για να ικανοποιήσουν τα γούστα τους.

Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι η κατασκευή αυτόματων γνώρισε σημαντική ανάπτυξη από τους Άραβες και Κινέζους (και κάποιους Ιταλούς) κατά τον Μεσαίωνα, για να επιστρέψει δυναμικά στην Ευρώπη με την Αναγέννηση.

Ο Φρειδερίκος ο Μέγας μάλιστα (μέσα του 18^ου αιώνα) ήταν φανατικός οπαδός τους, ενώ η περίοδος 1860 – 1910 θεωρείται η «χρυσή εποχή των αυτόματων» με τους περισσότερους κατασκευαστές να συγκεντρώνονται στο Παρίσι, ενώ όσα έργα τους έχουν επιζήσει μέχρι σήμερα είναι περιζήτητα από τους συλλέκτες.

Γύρω στο 1200 μάλιστα ένας Άραβας κατασκεύασε έναν μηχανικό τυμπανιστή, με τον ήχο να παράγεται με την ίδια αρχή σύμφωνα με την οποία παίζουν τα μηχανικά πιάνα μέχρι και σήμερα.

Πάντως, στο πρακτικό πεδίο τα αυτόματα θεωρείται ότι συνεισέφεραν στην ανάπτυξη μηχανισμών και δεξιοτήτων, που αξιοποιήθηκαν στην κατασκευή των πρώτων μηχανικών αργαλειών κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση τον 19^ο αιώνα.

Ο Κάρελ Τσάπεκ (1890 – 1938) επάνω, και ο Wolfgang von Kempelen (1734 – 1804) κάτω.

Ένα αυτόματο που έκανε μεγάλη εντύπωση και καριέρα στην Ευρώπη για να συνεχίσει και στις ΗΠΑ, ήταν ο «Τούρκος που παίζει σκάκι», που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1770 από τον Ουγγρικής καταγωγής Wolfgang von Kempelen στην αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, στο γνωστό ανάκτορο Schönbrunn κοντά στη Βιέννη.

Σύγχρονη αναπαράσταση το 1989 του «Τούρκου που παίζει σκάκι» από τον John Gaughan, που ξόδεψε 120.000$ και 5 χρόνια εργασίας για την ανακατασκευή του αυτόματου. Το σκάκι είναι το αυθεντικό, το μόνο τμήμα που διασώθηκε από την πρωτότυπη συσκευή.

Η κατασκευή παρουσίαζε ένα ανθρώπινο ομοίωμα σε φυσικό μέγεθος με χαρακτηριστικά και ρούχα που παρέπεμπαν σε Τούρκο.

Ήταν καθισμένος εμπρός από ένα σχετικά μεγάλο έπιπλο του οποίου όλοι οι χώροι είχαν πόρτες ή συρτάρια που άνοιγαν για να αποκαλύψουν τους πολύπλοκους μηχανισμούς που έκρυβαν, ενώ εμπρός του είχε μία σκακιέρα στην οποία αντιμετώπιζε με επιτυχία ακόμα και αρκετά καλούς αντίπαλους.

Φυσικά σήμερα μια «σκεπτόμενη μηχανή» εκείνης της εποχής μοιάζει αδιανόητη, αλλά η ανθρωπότητα ζούσε τότε σε μια περίοδο που η επιστήμη έκανε σημαντικές προόδους και τίποτα δεν θεωρείτο απίθανο.

Αφού ο Kempelan εντυπωσίασε την Μαρία Θηρεσία, ξεκίνησε περιοδεία στην Ευρώπη με πρώτο σταθμό το Παρίσι, όπου μάλιστα ο τελευταίος αντίπαλος του «Τούρκου» πριν μεταφερθεί στο Λονδίνο ήταν ο Β. Φρανκλίνος, πρέσβης τότε στη Γαλλία των νεοσύστατων ΗΠΑ.

Μετά το Λονδίνο η περιοδεία συνεχίστηκε σε πόλεις της Γερμανίας και της Ολλανδίας, ενώ το 1804 ο γιός του Kempelan πούλησε το μηχάνημα στον J. N. Mälzel, έναν Βαυαρό μουσικό.

Το 1809, ο Ναπολέων Βοναπάρτης έπαιξε στο Schönbrunn σκάκι με τον Τούρκο, αλλά ο φιλύποπτος Κορσικανός κάτι υποψιάστηκε και προσπάθησε με «ζαβολιές» να αποκαλύψει το μυστικό της σκακιστικής δεινότητας του αυτόματου, χωρίς όμως τελικά να τα καταφέρει.

Το 1811 ο Mälzel περιόδευσε με τον Τούρκο στο Μιλάνο όπου αρχικά τον πούλησε αλλά λίγο αργότερα μετάνιωσε και τον ξαναγόρασε, για να συνεχίσει τις περιοδείες στο Παρίσι και το Λονδίνο.

Το 1826 μετέφερε τη συσκευή στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Ν. Υόρκη, όπου δημιούργησε μία έκθεση στην οποία παρουσίαζε τον Τούρκο και άλλα αυτόματα.

Ενδιάμεσα όμως έκανε και περιοδείες, και σε μία απ’ αυτές και ενώ βρίσκονταν στο Richmond της Βιρτζίνια είχε την ευκαιρία να περιεργαστεί τον Τούρκο ο Edgar Allan Poe, ο οποίος βάσιμα υπέθεσε ότι υπήρχε κρυμμένος άνθρωπος στο εσωτερικό του, χωρίς όμως να μπορέσει να εξηγήσει τον τρόπο λειτουργίας της συσκευής.

Αν ο Πόε μπορούσε να δει το εσωτερικό του Τούρκου θα έβλεπε αυτή την εικόνα. Μάλιστα, ο εκάστοτε παρουσιαστής της συσκευής άνοιγε διαδοχικά όλα τα ανοίγματα της συσκευής για να δείξει ότι στο εσωτερικό της δεν βρίσκονταν παρά πολύπλοκοι μηχανισμοί, αλλά δεν τα άνοιγε όλα μαζί, οπότε ο κρυμμένος σκακιστής (συνήθως ένα μαιτρ του είδους) καθισμένος επάνω σε μία σανίδα που ολίσθαινε, μετακινούνταν ώστε να παραμένει κάθε φορά αθέατος.

Οι πολύπλοκοι μηχανισμοί, συνήθως ωρολογιακοί, δεν είχαν ουσιαστική λειτουργία παρά μόνο τη δημιουργία εντυπώσεων στο κοινό.

Τα πιόνια του σκακιού είχαν μαγνήτη στο κάτω μέρος τους, ενώ στο κάτω μέρος της σκακιέρας που ήταν ενσωματωμένη στο έπιπλο υπήρχαν χαραγμένα αντίστοιχα τετράγωνα, έτσι ώστε ο κρυμμένος σκακιστής να ανιχνεύει την κάθε κίνηση.

Το 1838 ο Mälzel πέθανε ξαφνικά και ο Τούρκος πέρασε στα χέρια του φίλου του John Ohl και στη συνέχεια του γιατρού J. K. Mitchell από τη Φιλαδέλφεια, ο  οποίος δώρισε τελικά τη συσκευή στο Κινέζικο Μουσείο της πόλης του.

Όμως, το 1854 μία πυρκαγιά που ξεκίνησε από το διπλανό Εθνικό Θέατρο της Φιλαδέλφεια επεκτάθηκε και στο Κινέζικο Μουσείο, με αποτέλεσμα η συσκευή να καταστραφεί, εκτός από το σκάκι που ήταν αποθηκευμένο αλλού.

Το μυστικό του Τούρκου τελικά αποκαλύφθηκε δημόσια από τον γιό του J. K. Mitchell, Dr S. Mitchell, με μία σειρά άρθρων σ’ ένα περιοδικό για το σκάκι.

Μία άλλη συσκευή που όμως ήταν πραγματικό αυτόματο και μάλιστα ένα από τα πιο εντυπωσιακά δείγματα, βρίσκεται σήμερα στο Franklin Institute της Φιλαδέλφεια, και θεωρείται κατασκευή περίπου του 1800 από τον Ελβετό Henri Maillardet, που εργάζονταν στο Λονδίνο.

Η συσκευή έφθασε στο Ινστιτούτο το 1928 μισοκατεστραμμένη από πυρκαγιά, και παρέμεινε αποθηκευμένη μέχρι το 2007 που ο μηχανικός Andrew Baron την ανακατασκεύασε, οπότε έκπληκτος διαπίστωσε ότι εφόσον στερέωνε στο κινούμενο χέρι ένα στυλό, το αυτόματο μπορούσε όχι μόνο να σχεδιάσει τέσσερα σκίτσα και να γράψει τρία ποιήματα με καλλιγραφικά γράμματα, αλλά και να δηλώσει εγγράφως το όνομα του κατασκευαστή του (κάτω).

Ένα (κινηματογραφικό αυτή τη φορά) αυτόματο που μοιάζει λειτουργικά με αυτό του Maillardet, «συμπρωταγωνιστεί» στην κινηματογραφική ταινία του 2011 “Hugo”, του σκηνοθέτη M. Scorsese.

Μπορεί ο υπολογιστής Deep Blue της IBM να μην ήταν ανθρωπόμορφος, είχε όμως τη δυνατότητα (χωρίς τρυκ φυσικά) να νικήσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή του σκακιού Garry Kasparov σε επαναληπτικό διεθνή αγώνα το 1997 (τον πρώτο αγώνα έναν χρόνο νωρίτερα, τον είχε κερδίσει ο Kasparov).

Τελικά, μπορεί ο «Τούρκος που παίζει σκάκι» να μην ήταν πραγματικό αυτόματο, δεν ήταν όμως ως προς την πρωτοτυπία και την υλοποίηση της όλης ιδέας καθόλου κατώτερος από τις άλλες κατασκευές του είδους, ενώ αναμφισβήτητα απέκτησε τη μεγαλύτερη φήμη απ’ όλες.

ΥΓ1: Ένα άλλο αυτόματο παρουσιάζεται στην κινηματογραφική ταινία "The Best Offer" (2013), που αποδίδεται στον Γάλλο αριστοτέχνη κατασκευαστή αυτόματων Jacques de Vaucanson (1709-1782), αριστούργημα του οποίου θεωρείται "Η Πάπια που Χωνεύει" (The Digesting Duck).

ΥΓ2: Ακόμα άλλο διάσημο αυτόματο (και από τα παλαιότερα) είναι το "Drawing Boy” ή "The Writer", ένα σχετικά απλό στην εμφάνιση αλλά αποτελούμενο από 6000 μηχανικά εξαρτήματα ρομπότ που έγραφε, δηλώνοντας το όνομα του εφευρέτη του, κατασκευασμένο το 1773 από τον Ελβετό ωρολογοποιό Pierre Jaquet-Droz (εικόνα κάτω).

ΥΓ3: Ένας σύγχρονος κατασκευαστής αυτόματων, αλλά με την κλασική μηχανική μέθοδο, είναι ο François Junod από το Sante-Croix της Ελβετίας (εικόνα κάτω).

Στο https://www.youtube.com/watch?v=3e_KHj8MSWY υπάρχει σχετικό βίντεο (Αυγ. 2023).

                                                                                                                       

                                                                                                                     Γ. Μεταξάς

Η απίθανη πτώση των γάτων

"Είχες δίκιο...Οι άνθρωποι δεν προσγειώνονται στα πόδια τους". (Από το Internet)

Είναι γνωστή και συχνά αποτελεί σημείο αναφοράς η ευλυγισία των αιλουροειδών και ειδικά των γατιών, που αποτελούν την «οικιακή» εκδοχή τους.

Το πιο εντυπωσιακό ίσως δείγμα αυτής της ευλυγισίας είναι ότι καταφέρνουν να προσγειωθούν στα πόδια τους ακόμα και αν πέσουν από μικρό ύψος, και μάλιστα από τελείως ανάποδη αρχική θέση.

Και είναι ειρωνικό, ότι αρκετά γατιά έχουν πέσει «θύματα» αυτής της ικανότητάς τους καθώς διάσημοι επιστήμονες από τον 19ο αι. αλλά και «περίεργοι» ιδιοκτήτες τους τα υπέβαλαν σ’ αυτή τη δοκιμασία, είτε για να μελετήσουν τον τρόπο που τα καταφέρνουν, είτε απλά για να επιβεβαιώσουν ότι αυτό ισχύει.
Όταν άρχισαν οι διαστημικές πτήσεις, ακόμα μεγαλύτερη ταλαιπωρία περίμενε τις γάτες καθώς τα πειράματα επεκτάθηκαν και σε περιβάλλον μικροβαρύτητας που δημιουργείται από αεροπλάνα σε παραβολική τροχιά, κάτι που τις αποπροσανατόλιζε τελείως. Από την ίδια περίπου εποχή άρχισε και η θεωρητική μελέτη της κίνησης της γάτας όταν εκτελεί αυτό το "ακροβατικό", με δημοσιευμένες μελέτες και προσομοιώσεις σε υπολογιστές!

Και όλα αυτά, επειδή μέχρι να βρεθεί ο τρόπος της ανάλυσης της κίνησης σε αργή ταχύτητα με κινηματογράφιση (και αργότερα με μοντέλα προσομοίωσης), φαίνονταν ότι οι γάτες παραβίαζαν την αρχή της στροφορμής, σύμφωνα με την οποία η αδράνεια περιστροφής ενός αντικειμένου δεν αλλάζει, εκτός αν υπάρχει εξωτερική επίδραση.

Η αρχή αυτή είναι ανάλογη της αρχής της αδράνειας για την ευθύγραμμη κίνηση, σύμφωνα με την οποία ένα αντικείμενο δεν αλλάζει την κινητική του κατάσταση εκτός αν επιδράσει επάνω του εξωτερική δύναμη, μία αρχή γνωστή και σαν πρώτος νόμος του Νεύτωνα.

Σαν συνέπεια των παραπάνω, μια γάτα που πέφτει και επάνω της δεν επιδρά εξωτερική δύναμη παρά μόνο η βαρύτητα, δεν θα έπρεπε να μπορεί να περιστρέψει το σώμα της γιατί δεν θα είχε που «να στηριχτεί» για να το κάνει. Θα μπορούσε θεωρητικά βέβαια (για να διατηρηθεί η αρχική μηδενική στροφορμή της) να περιστρέψει το μισό σώμα της προς τη μία κατεύθυνση, θα έπρεπε όμως ταυτόχρονα να περιστρέψει το άλλο της μισό προς την αντίθετη κατεύθυνση, καταλήγοντας για να προσγειωθεί στα πόδια της να έχει συστρέψει το σώμα της κατά μία πλήρη στροφή. Είναι δηλαδή σαν να πάρουμε μια γάτα που πατάει στα τέσσερα πόδια της και κρατώντας τα εμπρός σταθερά στο έδαφος να την περιστρέψουμε από τη μέση και πίσω, ώστε τα πίσω πόδια της αφού κάνουν έναν πλήρη κύκλο να πατήσουν πάλι κάτω.

Κάτι βέβαια που ακόμα και μια γάτα δεν μπορεί να κάνει.

Όμως η γάτα δεν κάνει «μαγικά», ούτε παραβιάζει βασικές αρχές της Φυσικής αν και στον Μεσαίωνα, και όχι μόνο, της είχαν συχνά αποδοθεί τέτοιες κατηγορίες.

Το μυστικό αποκαλύπτεται με τη μελέτη της αργής κίνησης, όπου φαίνεται ότι η γάτα δεν περιστρέφει το σώμα της σαν έναν ευθύ κύλινδρο, αλλά σαν τα δύο σκέλη ενός V (βλ εικόνα). Φυσικά μόνο η γάτα χάρη στην παροιμιώδη ευελιξία της μπορεί να το καταφέρει αυτό.

Εικόνα από το Internet.

Αν φανταστούμε τα δύο σκέλη του V σαν δύο κυλίνδρους που περιστρέφονται ταυτόχρονα όπως τα καμπύλα  βέλη στην εικόνα (ενώ τα ίσια βέλη εκφράζουν τη στροφορμή), τότε η κίνησή τους μπορεί να αναλυθεί σαν την περιστροφή δύο κατακόρυφων κυλίνδρων και δύο οριζόντιων.

Οι δύο κατακόρυφοι κύλινδροι περιστρέφονται προς αντίθετες κατευθύνσεις μεταξύ τους, οπότε η συνολική στροφορμή τους παραμένει μηδενική. Μένει η άλλη συνισταμένη της περιστροφής που αντιστοιχεί στους δύο οριζόντιους κυλίνδρους που περιστρέφονται ομόρροπα. Αυτό το μέρος της στροφορμής (που είναι σαφώς μικρότερο από το συνολικό) αντισταθμίζεται κατά ένα ποσοστό από την αντίθετη κίνηση της ουράς και από τη μεταβολή της ροπής αδράνειας του εμπρός και πίσω τμήματος του σώματος της γάτας καθώς μαζεύει ή απλώνει διαδοχικά τα πόδια της. Δηλαδή όταν απλώνει ένα ζευγάρι πόδια στο ένα άκρο της το «φρενάρει» και είναι σαν να στηρίζεται σ’ αυτό για να περιστρέψει το άλλο άκρο που έχει τα πόδια μαζεμένα. Έτσι γυρίζει πρώτα το μισό εμπρός μέρος του σώματος της, και μετά το πίσω.

Εδώ βοηθάει να θυμηθούμε το γνωστό φαινόμενο της περιστροφής αθλητών (του πατινάζ πχ) που η ταχύτητα περιστροφής τους μειώνεται δραματικά απλώνοντας τα χέρια ή σκύβοντας, και επανέρχεται με τις αντίθετες κινήσεις.

Αν και η «μυθική» περιστροφή της γάτας στον αέρα έχει βρει την εξήγησή της, παραμένει άξιο θαυμασμού το πώς τα γατιά αποκτούν ενστικτωδώς την ικανότητα να αξιοποιούν τους νόμους της Φυσικής τόσο αποτελεσματικά και με αστραπιαίες αντιδράσεις.
Μάλιστα σήμερα (αρχές 2020), θεωρείται ύψιστη πρόκληση της Ρομποτικής να κατασκευαστεί "ρομποτική γάτα" που θα μπορέσει να εκτελέσει την κίνηση αυτή της φυσικής γάτας και από το ίδιο ύψος (λιγότερο από 1m), με αντίστοιχη επιτυχία! 
Και κάτι τελευταίο. Ελπίζω ότι τα στοιχεία αυτά να ήταν αρκετά πειστικά, ώστε να μη χρειαστεί να πειραματιστείτε με τη δική σας γάτα!

YΓ1.
Σε κάποια βίντεο στο youtube (πχ https://www.youtube.com/watch?v=2Xs08_rJuaA), οι ιδιοκτήτες αφήνουν τη γάτα τους μερικά μόνο εκατοστά πάνω από ένα τραπέζι, οπότε οι παραπάνω εξηγήσεις δεν μπορεί να ισχύουν. Φαίνεται όμως ότι τα ταχύτατα αντανακλαστικά της γάτας της επιτρέπουν να ξεκινήσει τη στροφή της ΠΡΙΝ εγκαταλείψει τελείως τα χέρια του ιδιοκτήτη της (οπότε τα χρησιμοποιεί σαν σημεία αρχικής στήριξης), κάτι φυσικά που μπορεί να ισχύει και κατά την πτώση από μεγαλύτερο ύψος.

ΥΓ2. Και ένα εντυπωσιακό Gif.

https://qph.cf2.quoracdn.net/main-qimg-354e3cfafbb492bf00482d0775902f99

ΥΓ3. Και ακόμα ένα "διδακτικό" video.

https://www.youtube.com/shorts/UtM2fh2dFvw

Το εκπληκτικό αστρονομικό ρολόι της Πράγας

 Η Πράγα, η πρωτεύουσα της Τσεχίας, είναι γνωστή για τα πολύ όμορφα παλιά της κτήρια. Μια κατασκευή όμως που ξεχωρίζει και φυσικά θεωρείται «must» για κάθε επισκέπτη της πόλης, είναι το αστρονομικό της ρολόι, τοποθετημένο στον πύργο του παλαιού δημαρχείου, στη νοτιοδυτική άκρη της πλατείας της παλιάς πόλης.

Το ρολόι κατασκευάστηκε το 1410, σε απλούστερη όμως μορφή από τη σημερινή, καθιστώντας το το τρίο παλαιότερο αστρονομικό ρολόι στον κόσμο, αλλά και το παλαιότερο απ’ όσα βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία. Να σημειωθεί, ότι το ρολόι κατασκευάστηκε 200 περίπου χρόνια πριν οι ιδέες του Κοπέρνικου γίνουν ευρύτερα αποδεκτές, γι’ αυτό και σαν κέντρο θεωρείται η Γη και συγκεκριμένα η Πράγα, ενώ έχει νότιο προσανατολισμό (δηλαδή η ανατολή παρουσιάζεται από τα αριστερά, στο φόντο του ρολογιού).

Όπως αναφέρθηκε, αυτή δεν ήταν η αρχική μορφή του, καθώς στους αιώνες που μεσολάβησαν έχει υποστεί ζημιές και καταστροφές (με την πιο σοβαρή το 1945, εικόνα κάτω), ενώ οι περισσότερες φιγούρες του προστέθηκαν αργότερα τμηματικά. Η τελευταία ανακαίνισή του έγινε μόλις το 2018.

Το ρολόι χωρίζεται ουσιαστικά σε τρία επίπεδα.

 

Το ανώτερο επίπεδο περιλαμβάνει δύο παράθυρα, με έναν επίχρυσο κόκκορα ανάμεσά τους και λίγο ψηλότερα. Τα δύο παράθυρα ανοίγουν κάθε ώρα, ακριβώς στην ώρα, και από πίσω φαίνονται να παρελαύνουν οι φιγούρες των αποστόλων, έξη φιγούρες ανά παράθυρο. Ο κόκκορας κρώζει και τινάζει τα φτερά του με την ολοκλήρωση της παρέλασης των αποστόλων. Οι φιγούρες αυτές, όπως και όλες οι υπόλοιπες είναι ξύλινες, ενώ ο κόκκορας είναι μεταλλικός. Η όλη διαδικασία κρατάει λιγότερο από μισό λεπτό. 

Ακριβώς από κάτω βρίσκεται το αστρονομικό ρολόι, το οποίο θα εξετάσουμε λίγο αργότερα. Στα πλάγια του και λίγο ψηλότερα υπάρχουν δύο φιγούρες ανά πλευρά, που ταυτόχρονα με την παρέλαση των αποστόλων κάνουν μικρές κινήσεις κυρίως με το κεφάλι, εκτός από τον σκελετό που τραβάει ένα σχοινί που χτυπάει την καμπάνα κατά τη διάρκεια της παρέλασης. Οι φιγούρες αυτές από τα αριστερά προς τα δεξιά παριστάνουν: Τη Ματαιοδοξία, την Απληστία, τον Θάνατο και έναν Τούρκο. Στην εικόνα κάτω φαίνονται οι δύο φιγούρες στα δεξιά.

 

Στο χαμηλότερο σημείο του πύργου, ένας μεγάλος δίσκος που προστέθηκε τον 19^ο αι. είναι ταυτόχρονα ετήσιο ημερολόγιο και εορτολόγιο, με το όνομα του αγίου που γιορτάζει την τρέχουσα ημέρα να εμφανίζεται στο επάνω μέρος, μέσα σε γαλάζιο πλαίσιο, με έναν χρυσαφί δείκτη στο κάτω μέρος του (στις παρακάτω εικόνες, ο δίσκος και η λεπτομέρεια). Το κεντρικό τμήμα του δίσκου που συμβολίζει την Πράγα μένει ακίνητο, ενώ το υπόλοιπο περιστρέφεται και απεικονίζει τα ζώδια κοντά στο κέντρο του και σκηνές από τη ζωή στην Τσεχία σε 12 κυκλικές εικόνες κοντά στην περιφέρειά του. 

 Στο ύψος του δίσκου αυτού, υπάρχουν επίσης από δύο φιγούρες σε κάθε πλευρά, αυτές στατικές. Από τα αριστερά προς τα δεξιά είναι: ο Φιλόσοφος, ο Αρχάγγελος  Μιχαήλ, ο Αστρονόμος και ο Χρονικογράφος. Είναι φανερό ότι οι φιγούρες αυτές έχουν θετικό συμβολισμό, σε αντίθεση με τον αρνητικό της τετράδας λίγο ψηλότερα.

 Ερχόμαστε τώρα στο πιο σημαντικό κομμάτι του πύργου, το ίδιο το αστρονομικό ρολόι. Η παρακάτω εικόνα δίνει γενικές πληροφορίες για τα διάφορα στοιχεία του, ενώ στη συνέχεια θα εξηγηθούν τα πιο σημαντικά απ’ αυτά. Η δεύτερη εικόνα που είναι καθαρότερη, θα βοηθήσει καλύτερα στον προσδιορισμό των λεπτομερειών.

 

 Κατ’ αρχήν, το ρολόι είναι ρυθμισμένο να παρουσιάζει τα αστρονομικά φαινόμενα που θα εξηγηθούν παρακάτω, σ’ έναν παρατηρητή που βρίσκεται στο σημείο αυτό της Πράγας, με ανοικτό όρίζοντα. Το σύστημα αποτελείται από ένα σταθερό ρολόι-φόντο μεγάλης διαμέτρου, και έναν δισκοειδή δακτύλιο (Zodiac) περίπου με τη μισή διάμετρο του σταθερού, που περιστρέφεται έκκεντρα. Όπως υποδηλώνει το όνομά του, έχει επάνω του χαραγμένα τα σύμβολα των ζωδίων, ενώ η ζώνη κάθε συμβόλου χωρίζεται σε 6 τομείς. Οι τομείς αυτοί (που δεν έχουν το ίδιο πλάτος για όλα τα ζώδια) αντιστοιχούν σε 5 ημέρες ο καθένας και είναι χρήσιμοι για τον προσδιορισμό της ημέρας του έτους. Για παράδειγμα, τη στιγμή της φωτογραφίας ο ήλιος βρίσκεται στον Καρκίνο και συγκεκριμένα στον τέταρτο τομέα του. Καθώς ο Καρκίνος αρχίζει στις 22 Ιουνίου, θα πρέπει να υπολογίσουμε 4 Χ 5 = 20 ημέρες ακόμα, άρα η εποχή είναι γύρω στις 12 Ιουλίου. Φυσικά αυτός ο χονδρικός υπολογισμός μπορεί να διασταυρωθεί με την ημερήσια ένδειξη του δίσκου του ημερολογίου/εορτολογίου. 

Ένας χρυσαφί δείκτης που τελειώνει σε ένα επίσης χρυσό χέρι δείχνει τη συμβατική ώρα (Κεντρική  Ώρα Ευρώπης) που παριστάνεται με λατινικούς αριθμούς. Εάν συμβεί ο αριθμός να καλύπτεται από τον ζωδιακό δίσκο, μπορεί η ώρα να διαβαστεί αντιδιαμετρικά, στην άκρη του γαλάζιου δείκτη που τελειώνει σε Τ, καθώς χρησιμοποιούνται δύο συνεχόμενα 12-ωρα αντί για το 24-ωρο φορμάτ. Αντίστοιχος γαλάζιος δείκτης με Τ υπάρχει αντιδιαμετρικά και με τη θέση της σελήνης.

Θα παρατηρήσετε επίσης ότι υπάρχει ένας χρυσός ήλιος, μια αρκετά σκοτεινή (στη συγκεκριμένη φάση) σελήνη και ένα χρυσό αστέρι. Ο ήλιος βρίσκεται επάνω στο ζώδιο της συγκεκριμένης εποχής, ενώ η θέση του επάνω στην ακτίνα, δείχνει τη διάρκεια της ημέρας (το πώς, λίγο παρακάτω). Η σελήνει δείχνει τη θέση της σε σχέση με τον ήλιο και ανάλογα φαίνεται μαύρη (νέα σελήνη) ή λευκή (πανσέληνος) και βέβαια παίρνει και τις ενδιάμεσες όψεις των μηνίσκων (στη συγκεκριμένη εικόνα η σελήνη βρίσκεται στην Παρθένο και λίγο πριν το πρώτο τέταρτό της). Το χρυσό αστέρι δείχνει την αστρική ώρα, που όμως δεν θα μας απασχολήσει εδώ. 

Πάμε τώρα στον μεγάλο κύκλο που είναι το κυρίως ρολόι. Κατ’ αρχήν στο κάτω μέρος φαίνεται μια σκούρα σφαίρα, που παριστάνει τη νύχτα. Καθώς κινούμαστε προς αριστερά, με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, συναντάμε την καφέ ζώνη Aurora  (Χαραυγή), μετά την πο ανοιχτόχρωμη Ortus (Αυγή) και στη συνέχεια το μπλε βαθαίνει, μέχρι την κορυφή που είναι το μεσημέρι. Στη συνέχεια συναντάμε με την σειρά πάλι μια ανοιχτόχρωμη ζώνη Ocussus (Δύση), μετά την Crepusculum (Λυκόφως) και τέλος επανερχόμαστε στη νύχτα. Ο εσωτερικός γαλαζωπός κύκλος γύρω από τον κεντρικό άξονα, παριστάνει τη Γη.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η θέση του ήλιου στη χρυσή ακτίνα επάνω στην οποία ολισθαίνει μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή, έτσι ώστε η θέση του επάνω στις ζώνες που περιγράφηκαν προηγούμενα να δείχνει ποια ώρα συμβαίνει η ανατολή, η δύση κλπ. Η ολίσθηση του ήλιου όμως είναι έτσι συγχρονισμένη με την κίνηση του ζωδιακού δίσκου, ώστε ο ήλιος να παραμένει πάντοτε επάνω στο ζώδιο της εποχής. Είναι φανερό ότι η ακραία πιο απομακρυσμένη θέση του ήλιου θα συμβαίνει στο εαρινό ηλιοστάσιο και η πιο κοντινή προς το κέντρο, στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Οπότε, καθώς σύμφωνα με τον παραπάνω υπολογισμό η ημερομηνία τηε εικόνας προσδιορίστηκε κοντά στις 12 Ιουλίου, ο ήλιος έχει αρχίσει να κατεβαίνει από την ακραία θέση που θα είχε κατά το θερινό ηλιοστάσιο (20-21 Ιουνίου, ακριβώς στη μετάβαση από το ζώδιο των Διδύμων στο ζώδιο του Καρκίνου).

Τα ιδιόμορφα σύμβολα της εξωτερικής ζώνης (γοτθικά του 16^ου αι.) αντιστοιχούν στον παλιό Τσέχικο τρόπο υπολογισμού των ωρών (ονομάζεται επίσης Βοημικός ή Ιταλικός χρόνος). Και αυτός έχει 24 ώρες, αλλά η ιδιομορφία του, εκτός από τα σύμβολα, είναι ότι η μέτρηση ξεκινάει κάθε φορά με τη δύση του ήλιου. Κατά συνέπεια, ο εξωτερικός δακτύλιος κινείται έτσι, ώστε ανάλογα με την εποχή η δύση να συμπίπτει πάντοτε με την 24^η ώρα (η δύση μπορεί να μεταβάλλεται από τις 4μμ μέχρι τις 8μμ. της συμβατικής ώρας). Στη φωτογραφία, καθώς βρισκόμαστε κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο, η δύση βρίσκεται κοντά στις 8μμ (VIII). Δηλαδή το ρολόι δείχνει (στους γοτθικούς αριθμούς) ότι έχουν περάσει 18 ώρες και ένα τέταρτο από την προηγούμενη δύση του ήλιου. Άρα, μέχρι την επόμενη δύση μένουν 24 – 18.25 = 5.75 (5 ώρες και τρία τέταρτα). 

Αντίστοιχα, η συμβατική ώρα (που διαβάζεται ευκολότερα στην άκρη του αριστερού Τ) δείχνει 2 και τρία τέταρτα. Υπάρχει και μία τρίτη ζώνη ώρας, αυτή με τους αραβικούς αριθμούς, που δείχνουν τη Βαβυλωνιακή ώρα που χωρίζει το διάστημα από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου σε 12 ίσα τμήματα. Φυσικά καθώς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει ανάλογα με την εποχή, μία Βαβυλωνιακή ώρα δεν έχει πάντοτε την ίδια διάρκεια μέσα στο έτος.

Αν βρεθείτε στην Πράγα και θέλετε να βρείτε την ημερομηνία και την ώρα (ή να κάνετε το ίδιο από μια φωτογραφία), τώρα ξέρετε πώς γίνεται. Θα πρέπει να λάβετε όμως υπόψη, ότι το ρολόι αυτό δεν αλλάζει σε θερινή ώρα.

Προτεινόμενο βίντεο για το ρολόι της Πράγας (αγγλικά): https://www.youtube.com/watch?v=6k8T1YX5n8Q

  Άλλα παλιά αστρονομικά ρολόγια.

 Το ρολόι στον πύργο του Humpton Court.

 

 Το ρολόι αυτό εγκαταστάθηκε το 1540 ανάμεσα σε δύο πύργους, στην εσωτερική πρώτη αυλή του παλατιού του Ερρίκου του 8^ου στο Humpton Court, 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Λονδίνου, έτσι ώστε φαίνεται και από τους ιδιαίτερους χώρους του βασιλιά. Έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 3 μέτρα και οι τρείς δείκτες του δείχνουν συνολικά: την ώρα, τον μήνα, την ημέρα του μήνα, το ζώδιο, τον αριθμό των ημερών από την αρχή του έτους, τη φάση της σελήνης, τις ημέρες από την τελευταία νέα σελήνη, και ακόμα κάτι σημαντικό για τους επισκέπτες του πύργου που επέστρεφαν στο Λονδίνο συνήθως μέσα από τον Τάμεση, την ψηλή στάθμη της παλίρροιας (πλημμυρίδα) στη γέφυρα του Λονδίνου.

 Το ρολόι στη Notre Dame του Στρασβούργου.

 

Το εντυπωσιακό συγκρότημα ρολογιού στο εσωτερικό της Notre Dame του Στρασβούργου, ύψους 18 μέτρων, είναι το τρίτο που έχει τοποθετηθεί στη θέση αυτή και χρονολογείται από τα μέσα του 19^ου αι. Το πρώτο είχε τοποθετηθεί τον 14^ο και το δεύτερο τον 16^ο αι.

Μοιάζει κάπως με το ρολόι της Πράγας, καθώς ψηλά υπάρχει η παρέλαση των αποστόλων με τον Ιησού να τους ευλογεί, πιο ψηλά αριστερά ένας κόκκορας ο οποίος κρώζει τρείς φορές κατά τη διάρκεια της παρέλασης, ενώ χαμηλότερα ο θάνατος χτυπάει ένα κουδούνι για να υπενθυμίζει το πέρασμα του χρόνου και τη θνητότητα. Ακόμα πιο κάτω υπάρχει μια παράσταση των φάσεων της σελήνης, ενώ ένας μεγάλος δίσκος χαμηλότερα δείχνει (στο ηλιοκεντρικό σύστημα) τις κινήσεις της σελήνης και των ορατών με γυμνό μάτι πλανητών, με τον ζωδιακό κύκλο στην περιφέρειά του. Στο ύψος του εδάφους, ένας επίσης μεγάλος δίσκος δίνει τις θέσεις του ήλιου και της σελήνης σε ηλιακό χρόνο, ενώ η εξωτερική ζώνη είναι ετήσιο ημερολόγιο και εορτολόγιο. Την τρέχουσα ημερομηνία τη δείχνει (με το βέλος που κρατάει) η φιγούρα του Απόλλωνα στα αριστερά του δίσκου. Ακόμα πιο αριστερά, μέσα σε μία προθήκη φαίνεται ένας πολύπλοκος μηχανισμός (στην ουσία ένας υπολογιστής με γρανάζια) που δίνει το Πάσχα και τις κινητές γιορτές, ενώ στα δεξιά ένας αντίστοιχος  μηχανισμός επιφέρει διορθώσεις και υπολογίζει τις εκλείψεις του ήλιου και της σελήνης.

Μπροστά από τον δίσκο αυτόν και χαμηλά στο έδαφος, μία ουράνια σφαίρα δείχνει τον νυχτερινό ουρανό με πάνω από 5000 αστέρια, και λαμβάνει επίσης υπόψη τη μετάπτωση των ισημεριών που ολοκληρώνεται κάθε 25000 χρόνια, κάτι μοναδικό για ένα τέτοιο ρολόι. Ακριβώς κάτω από τον επάνω μεγάλο δίσκο ένα συμβατικό ρολόι δείχνει την ώρα. Δίπλα του ένα αγγελάκι χτυπάει το καμπανάκι για να αρχίσει η παρέλαση. Υπάρχει όμως μια ιδιαίτερότητα με το ρολόι αυτό, την οποία πρέπει να έχουν υπόψη οι επισκέπτες. Η παρέλαση των αποστόλων γίνεται μόνο μια φορά την ημέρα, στις 12.30 ακριβώς, την ώρα που ο ήλιος μεσουρανεί επάνω από το Στρασβούργο.

Το ρολόι αυτό είναι το πληρέστερο και ακριβέστερο μηχανικό αστρονομικό ρολόι της εποχής του και παρόλο που η εποχή αυτή δεν είναι τόσο παλιά, δεν παύει να αποτελεί εξαιρετικό δείγμα μηχανικής τελειότητας.

Το «Ρολόι του Κάστρου» (Castle Clock) του al-Jazari

Το όνομα του al-Jazari δεν είναι πολύ γνωστό, αλλά ήταν ένας πολύ σημαντικός Άραβας εφευρέτης και πρακτικός μηχανικός του 13 μ.Χ. αιώνα. Στο βιβλίο του «Το Βιβλίο της Γνώσης των Ευφυών Μηχανικών Συσκευών» περιγράφονται (με οδηγίες κατασκευής) εκατό μηχανικές συσκευές διαφόρων ειδών, με τις ογδόντα απ’ αυτές να αναφέρονται σε διάφορα τρυκ προορισμένα για τη διασκέδαση των θεατών.
Βασικό χαρακτηριστικό των συσκευών του al-Jazari ήταν η χρήση της ροής του νερού σαν πηγή ενέργειας και των έκκεντρων για τη μετατροπή της περιστροφικής κίνησης σε παλινδρομική.
Επίσης συχνά χρησιμοποιούσε «αυτόματα», δηλαδή μηχανικά κινούμενες φιγούρες ανθρώπων ή ζώων για να εμπλουτίσει τις κατασκευές του.
Δύο κατασκευές του είναι ιδιαίτερα γνωστές, το «Ρολόι στον Ελέφαντα» και το «Ρολόι του Κάστρου», που για την κίνησή τους βασίζονται στην ενέργεια του αποθηκευμένου νερού, και παρότι οι αυθεντικές δεν σώζονται έχουν αναπαρασταθεί σε διάφορα μουσεία ή κτήρια ανά τον κόσμο.
Ειδικότερα το δεύτερο (φωτογραφία), ύψους περίπου 3.4 μέτρων έδειχνε εκτός από την ώρα, τις τροχιές του ήλου και της σελήνης, τον ζωδιακό κύκλο και μερικές ανθρώπινες φιγούρες «αυτόματων» που έπαιζαν μουσική. Κάθε ώρα οι πόρτες άνοιγαν και μία κινούμενη ανθρώπινη φιγούρα σάλπιζε την ολοκλήρωση της ώρας. Το ρολόι αυτό, στο οποίο η διάρκεια της ημέρα μπορούσε επίσης να προγραμματιστεί ανάλογα με την εποχή, θεωρείται η πρώτη αναλογική προγραμματιζόμενη συσκευή στον κόσμο.

 Εικόνες: Wikipedia