Ποιοί βρίσκονται τελικά στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας; Τι συμβαίνει στον Καστά;

Oι τάφοι στη Βεργίνα

Η άποψη της κας Αρβελέρ.

Τον Απρίλιο του 2019 σε συνέντευξή της η γνωστή βυζαντινολόγος και ιστορικός Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, υποστήριξε ότι ο τάφος ΙΙ της Βεργίνας (εικόνα επάνω) που αποδίδεται στον Φίλιππο Β΄ (τον πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου) ανήκει στην πραγματικότητα στον ίδιο τον Μ. Αλέξανδρο, άποψη που είχε διατυπώσει πρώτος ο ιστορικός Τριαντάφυλλος Παπαζώης.

Τη δική της άποψη τη στηρίζει σε ορισμένες ανάγλυφες παραστάσεις που υπήρχαν στο διαλυμένο νεκροκρέβατο του λεγόμενου Φιλίππου Β΄ (Σάτυρος ή Σειληνός και Διόνυσος), που η κα Αρβελέρ ισχυρίζεται ότι συνδέονται άμεσα με τον Αλέξανδρο.

Ακόμα, ισχυρίζεται ότι μια τοιχογραφία κυνηγιού στη μετώπη του τάφου αυτού που εμφανώς περιλαμβάνει και τον Αλέξανδρο, δεν είναι συμβατή με τη συνήθεια να μην απεικονίζεται σε τάφο βασιλιάς εν ενεργεία (λογικά κατά την κατασκευή του τάφου του Φιλίππου Β΄ ο Αλέξανδρος θα ήταν ήδη βασιλιάς). Επιπλέον έχει βρεθεί και μία μικροσκοπική κεφαλή του Αλέξανδρου από ελεφαντοστό.  Αν είναι έτσι, αργά ή γρήγορα θα φανεί η αλήθεια καθώς υπάρχουν δείγματα οστών από τρείς πιθανότατα συγγενικούς σκελετούς, αυτά ενός παλαιότερου τάφου (τάφος Ι, ή της Περσεφόνης) από τα οποία κάποια οστά μάλλον ανήκουν στον Φίλιππο Β΄, του τάφου ΙΙ που η κα Αρβελέρ ισχυρίζεται ότι ανήκουν στον Μ. Αλέξανδρο και του τάφου ΙΙΙ (ή του πρίγκιπα) που όλοι συμφωνούν ότι είναι του γιού του Μ. Αλεξάνδρου (Αλέξανδρου επίσης). Με την εξέλιξη της επιστήμης, ίσως κάποια στιγμή να προσδιοριστεί με ακρίβεια η μεταξύ τους σχέση, καθώς σήμερα σπάνια ανιχνεύεται DNA μετά από καύση οστών.

Τι μπορεί να συμβαίνει.

Πιθανότερο πάντως είναι ότι τα οστά του Φίλιππου Β΄ να βρίσκονται μαζί με τα οστά της συζύγου του Κλεοπάτρας και ενός βρέφους στον συλημένο τάφο Ι (που φέρει παράσταση με την αρπαγή της Περσεφόνης), κάτι που το υποδεικνύουν αλλοιώσεις και αγκύλωση στο αριστερό γόνατο (εικόνα κάτω) συναφείς με τα τραύματα του Φιλίππου (η περιοχή του κρανίου γύρω από το δεξί μάτι που είχε επίσης χαρακτηριστικό τραύμα, λείπει). Οπότε στον μεγαλύτερο τάφο ΙΙ αντί του Φιλίππου Β΄ βρίσκονται μάλλον τα οστά του Φιλίππου Γ΄ Αριδαίου (ή Αρριδαίου)* ετεροθαλούς αδελφού του Μ. Αλεξάνδρου και στο μικρότερο τάφο ΙΙΙ τα οστά του έφηβου Αλέξανδρου, γιού του Μ. Αλεξάνδρου. Άλλωστε οι τάφοι ΙΙ και ΙΙΙ είναι παρόμοιας αρχιτεκτονικής και σαφώς μεταγενέστεροι από τον πολύ απλούστερο τάφο Ι.

*Ο Φίλιππος Αριδαίος ήταν 7 χρόνια νεώτερος από τον πατέρα του Φίλιππο Β΄, κατά τη στιγμή του θανάτου τους.  Τα ανδρικά οστά πάντως του τάφου ΙΙ δεν φέρουν ίχνη από τα χαρακτηριστικά τραύματα του Φίλιππου Β΄. 

Εικόνες και ακτινογραφίες από τα οστά του αριστερού ποδιού του άνδρα στον τάφο Ι, που εκτιμάται ότι ανήκουν στον Φίλιππο Β'. Πηγή εικόνας: βλέπε παρακάτω.

Το γεγονός ότι ο τάφος ΙΙ είναι ο μεγαλύτερος και πλουσιότερος (ενώ πλούσιος είναι και ο τρίτος τάφος) δεν πρέπει να αποδοθεί στη σπουδαιότητα του ενοίκου του (ο οποίος ήταν ασήμαντος, εφόσον πρόκειται για τον μειωμένης αντίληψης Φίλιππο Αριδαίο), αλλά στη συγκυρία της εποχής κατά την οποία τεράστιος πλούτος είχε εισρεύσει στη Μακεδονία από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου. Κάτι που δεν ίσχυε στην εποχή της κατασκευής του πολύ μικρότερου τάφου Ι (του Φιλίππου Β΄), ο οποίος επιπλέον βρέθηκε συλημένος.

Στον προθάλαμο μάλιστα του τάφου ΙΙ, δηλαδή του Φιλίππου Αριδαίου βρέθηκε σκελετός γυναίκας ηλικίας τουλάχιστον 30 ετών με εμφανή χωλότητα εξαιτίας τραυματισμού που άφησε το ένα της πόδι κοντύτερο και με ίχνη πολυετούς ιππασίας, καθώς και οπλισμός (που περιλαμβάνει και ανισομεγέθεις επίχρυσες περικνημίδες), που υποδηλώνουν γυναίκα-πολεμιστή. Πιθανώς να πρόκειται για την ετεροθαλή αδελφή του Φίλιππου Αριδαίου (και του Αλέξανδρου), Κύνα ή Κυνάνη, Ιλλυρικής καταγωγής από την πλευρά της μητέρας της Αυδάτης, η οποία είχε πολεμική εκπαίδευση και της οποίας η κόρη Αδαία Ευρυδίκη, μετά τη δολοφονία της Κύνας παντρεύτηκε τον Φίλιππο Αριδαίο. Αν όμως ισχύουν άλλες εκτιμήσεις που δίνουν μια αρκετά μικρότερη ηλικία (τα οστά είναι πολύ κατεστραμμένα), τότε μάλλον πρόκειται για τη Αδαία Ευρυδίκη, που και αυτή είχε πολεμική εκπαίδευση και πέθανε 6 χρόνια μετά τη μητέρα της, ταυτόχρονα με το σύζυγό της Φίλιππο Αριδαίο.

Έτσι λύνεται και η ασυμβατότητα με την τοιχογραφία που επισήμανε η κα Αρβελέρ, καθώς ο Φίλιππος Αριδαίος δολοφονήθηκε μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, οπότε δεν υπήρχε πρόβλημα να απεικονιστεί ο τελευταίος στην τοιχογραφία. Λύνεται και το μυστήριο με τα πολύτιμα όπλα που βρέθηκαν στον κυρίως θάλαμο, για τα οποία ο Αριδαίος ήταν ακατάλληλος εξαιτίας της πάθησής του, τα οποία μάλλον ανήκαν στον Μ. Αλέξανδρο και ο Αριδαίος τα έφερε μαζί του στη Μακεδονία κατά την επιστροφή του από τη Βαβυλώνα, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου*.

Όσο για τον τάφο του Αλέξανδρου, δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία ότι μπορεί να βρίσκεται (ή δυστυχώς να βρίσκονταν) κάπου αλλού εκτός από την Αίγυπτο, και συγκεκριμένα την Αλεξάνδρεια.

*Μεταξύ των αντικειμένων αυτών που εκτιμάται ότι ανήκαν στον Αλέξανδρο, τμήμα υφάσματος που βρέθηκε στον τάφο ΙΙ επιβεβαιώθηκε ότι είναι από "σάραπη", περσικής ύφανσης βασιλικό χιτώνα, που απεικονίζεται και στην τοιχογραφία της μετώπης να το φέρει ο κυνηγός που εμφανώς απεικονίζει τον Αλέξανδρο.

Η νεώτερη έρευνα για την ταυτοποίηση των οστών του Φιλίππου Β΄ (δηλαδή των ανδρικών οστών από τον τάφο Ι, τα οποία μάλιστα δεν είχαν καεί), έχει δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, το 2015, από ομάδα με επικεφαλής τον Αντώνιο Μπαρτζιώκα, καθηγητή Παλαιοανθρωπολογίας στο Δημοκρίτειο πανεπιστήμιο: (https://www.pnas.org/content/pnas/early/2015/07/15/1510906112.full.pdf)

που είναι και η πηγή για την παραπάνω εικόνα των οστών. Στην εικόνα μάλιστα, διακρίνεται και η οπή από το δόρυ που ήταν η αιτία για την πρόκληση στη συνέχεια αγκύλωσης στο γόνατο. Είναι όμως φανερό ότι η κνήμη δεν κόντυνε, ώστε να χρειάζεται κοντύτερη κνημίδα στο πόδι αυτό. Επίσης, το γεγονός ότι ένα τόσο σοβαρό τραύμα δεν ήταν σε φλεγμονή την εποχή του θανάτου, συνηγορεί στο ότι ο άνδρας αυτός ήταν πολύ σημαντικό πρόσωπο ώστε να έχει την καλύτερη ιατρική φροντίδα της εποχής του. 

Παράγοντες που συνηγορούν στο ότι τα γυναικεία οστά στον προθάλαμο του τάφου ΙΙ είναι της Κύνας.

-Ηλικιακά ταιριάζει καλύτερα με την ηλικία των 30-35 ετών που έχουν δώσει οι περισσότερες αναλύσεις των οστών, καθώς η Κύνα την εποχή του θανάτου της θα έπρεπε να ήταν 35 ετών. Άλλες αναλύσεις των οστών βέβαια έχουν δώσει ηλικία γύρω στα 25, αλλά από την άλλη μεριά η Αδαία Ευρυδίκη θα πρέπει να ήταν γύρω στα 20 όταν πέθανε.

-Ο ήλιος στη λάρνακα είχε 12  ακτίνες, αντί των 16 της λάρνακας του άντρα, που δείχνει μία λιγότερο έντονη σύνδεση με τη μακεδονική δυναστεία. Αν ήταν της Αδαίας Ευρυδίκης θα έπρεπε να έχει 16, αφού ήταν τυπικά αλλά και ουσιαστικά βασίλισσα μέχρι τον θάνατό της. Από την άλλη πλευρά, αν τα οστά ανήκαν στη «βάρβαρη» σκυθικής καταγωγής Μήδα συζύγου του Φιλίππου Β΄, όπως ισχυρίζονται κάποιοι επειδή οι γυναίκες των Σκυθών ήταν πολεμιστές (θεωρώντας βέβαια ότι ο άντρας στον τάφο ΙΙ είναι ο Φίλιππος Β΄), δεν θα έπρεπε να υπάρχει καθόλου το μακεδονικό σύμβολο.

-Αν η γυναίκα ήταν σύζυγος του άντρα στον κυρίως θάλαμο, θα έπρεπε οι λάρνακές τους να ήταν στον ίδιο χώρο, και ακόμα πιθανότερο όλα τα οστά στην ίδια λάρνακα. Η θέση στον προθάλαμο δείχνει μία στενή μεν, αλλά διαφορετική σχέση.

-Η γυναίκα ήταν χωλή, κάτι που το δείχνουν τα οστά της αλλά και οι ανισομήκεις  κνημίδες (εικόνα κάτω, πηγή: rizopoulospot.com), και μάλιστα από τη διάμετρό τους φαίνεται να ήταν γεροδεμένη. Εφόσον ήταν χωλή, θα ήταν ακατάλληλη για σύζυγος του νέου βασιλιά της Μακεδονίας και η χωλότητά της δεν είναι πιθανόν να προκλήθηκε μετά τον γάμο, αφού η Αδαία Ευρυδίκη έζησε παντρεμένη περίπου 5 χρόνια.

-Η διάμετρος των κνημίδων δείχνει εύσωμη γυναίκα, κάτι πιθανότερο για τη μεγαλύτερη σε ηλικία Κύνα.

-Η ύπαρξη αποκλειστικά όπλων και σκευών και η έλλειψη χαρακτηριστικών γυναικείων αντικειμένων, δείχνουν μία έντονα «πολεμική» προσωπικότητα, κάτι που ταιριάζει περισσότερο στην Κύνα σε σχέση με την κόρη της Αδαία Ευρυδίκη.

Τα γεγονότα.

Η Κύνα μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου συνόδεψε την έφηβη κόρη της Αδαία στη Μ. Ασία με σκοπό να συναντήσει τον νεοεκλεγμένο βασιλιά Φίλιππο Αριδαίο (που βρίσκονταν στη Βαβυλώνα) και να την παντρέψει μαζί του. Δολοφονήθηκε όμως από απεσταλμένο του Περδίκκα, διεκδικητή της εξουσίας, αλλά η κόρη της με την υποστήριξη του στρατού τελικά παντρεύτηκε τον Αριδαίο, παίρνοντας και το όνομα Ευρυδίκη. Αργότερα, το ζευγάρι συμμάχησε με τον Κάσσανδρο που διεκδικούσε τη συνέχεια της εξουσίας στην Ελλάδα, που αρχικά είχε δοθεί στον πατέρα του Κάσσανδρου Αντίπατρο από τον Μ. Αλέξανδρο. Αναπόφευκτα, οι σύμμαχοι αυτοί ήλθαν σε πολεμική σύγκρουση με τον επιλεγμένο από τον Αντίπατρο για τη διαδοχή Πολυπέρχοντα, και την Ολυμπιάδα που ήθελε να προωθήσει στην εξουσία τον γιό του Μ. Αλεξάνδρου από τη Ρωξάνη, Αλέξανδρο Δ΄.

Ο στρατός του ζεύγους τελικά ηττήθηκε από αυτόν της Ολυμπιάδας και το ζεύγος συνελήφθηκε στην Αμφίπολη για να θανατωθεί ο Αριδαίος και να αναγκαστεί σε αυτοκτονία η Αδαία Ευρυδίκη. Ο σύμμαχός τους Κάσσανδρος έλειπε εκείνη την εποχή στη νότια Ελλάδα και όταν γύρισε μετά από μερικούς μήνες μετέφερε τα υπολείμματα των σορών τους στις Αιγές και τα ενταφίασε με μεγαλοπρεπή τελετή. Μάλιστα σύμφωνα με κάποιες πηγές (Διόδωρος Σικελιώτης) μαζί ενταφιάστηκαν και τα οστά της Κύνας, που προφανώς είχαν επαναπατριστεί μετά το θάνατό της. Για την ιστορία, ο Κάσσανδρος καταδίωξε και εκτέλεσε την Ολυμπιάδα και αργότερα εκτέλεσε και τη Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο Δ΄.

Μία πιθανή εξήγηση.

Από την κατάσταση των οστών έχει διαπιστωθεί ότι τα μεν οστά του άνδρα κάηκαν χωρίς να υπάρχει σάρκα επάνω τους, ενώ της γυναίκας με σάρκα. Δεδομένης της απέχθειας των αρχαίων να ασχολούνται με πτώματα σε αποσύνθεση, μπορεί το σώμα του Αριδαίου να είχε θαφτεί, και να ήταν ήδη σκελετός κατά τη μεταφορά του για την καύση και την τελετουργική ταφή στις Αιγές (σημερινή Βεργίνα) ενώ της γυναίκας του να έμεινε άταφο και να βρίσκονταν σε κατάσταση αποσύνθεσης, γι’ αυτό και δεν μεταφέρθηκε. Οπότε ο Κάσσανδρος ίσως να σκέφθηκε τη «Σολομώντεια» λύση να τιμήσει αντ’ αυτής τη μητέρα της, η οποία προφανώς είχε αποτεφρωθεί αμέσως μετά τον θάνατό της για τη μεταφορά των οστών της από τη Μικρά Ασία στη Μακεδονία, πριν από μερικά χρόνια. Γι΄ αυτό, και δεδομένης της απόστασης και των συνθηκών μεταφοράς της εποχής, τα γυναικεία οστά έχουν αφύσικα μικρό συνολικό βάρος και βρίσκονται σε μικρά θραύσματα, καθώς πολλά θα θρυμματίστηκαν κατά τη μεταφορά τους. Μέχρι λοιπόν να είχε βρεθεί η εναλλακτική λύση για τη γυναικεία ταφή ενδέχεται να υπήρξε κάποια καθυστέρηση, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί ο προθάλαμος, όπως έχει διαπιστωθεί, δεν χτίστηκε ενιαίος με τον κύριο θάλαμο αλλά είναι προσθήκη.

Υπάρχουν βέβαια μαρτυρίες ότι ο Αριδαίος ενταφιάστηκε με τη σύζυγό του. Συνήθως όμως όλα ξεκινούν από μία αρχική μαρτυρία (ενδεχομένως λανθασμένη) που αναπαράγεται. Για παράδειγμα, Ρωμαϊκές μαρτυρίες θέλουν το σώμα του Φίλιππου Β΄ να αποτεφρώθηκε, κάτι που έχει βρεθεί (από τον τάφο Ι) ότι δεν ισχύει.

Δυστυχώς μετά από αποτέφρωση δύσκολα ανιχνεύεται DNA, και όταν αυτό είναι δυνατόν τότε συνήθως πρόκειται για μιτοχονδριακό (mtDNA), που δείχνει βασικά τη θηλυκή γραμμή διαδοχής (μητέρας προς κόρες, προς δικές τους κόρες κλπ). Καθώς δεν υπάρχουν γνωστές συγγενείς της γυναίκας στον προθάλαμο του τάφου ΙΙ, είτε αυτή είναι η Κύνα είτε η Αδαία Ευρυδίκη, το μυστήριο αυτό είναι δύσκολο να λυθεί. Ακόμα και στην περίπτωση που θα μπορούσε να ανακτηθεί  μιτοχονδριακό DNA από τα οστά της υποτιθέμενης Κύνας, δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με μιτοχονδριακό DNA από οστά του υποτιθέμενου Αριδαίου, καθώς είναι μεν από τον ίδιο πατέρα αλλά από διαφορετική μητέρα. Ενδεχομένως όμως να είναι ανακτήσιμο αρκετό πυρηνικό DNA από τα οστά του άνδρα από τον τάφο Ι, του υποτιθέμενου Φίλιππου Β΄ (που δεν αποτεφρώθηκε), και του άνδρα από τον τάφο ΙΙ, δηλαδή του Αριδαίου (που αποτεφρώθηκε, αλλά είναι σε καλή κατάσταση), ώστε να απαντηθεί τουλάχιστον αυτό το ακόμα σημαντικότερο ερώτημα.

O τάφος στον λόφο Καστά

Το εύρημα

Η ανασκαφή στο λόφο Καστά κοντά στα ερείπια της αρχαίας Αμφίπολης, που ολόκληρος αποτελεί έναν γιγάντιο τύμβο περιμέτρου σχεδόν 500 μέτρων, βρέθηκε στην κορυφή του πανελλήνιου ενδιαφέροντος το καλοκαίρι του 2014, όταν μία μάλλον βεβιασμένη (κατά την εκτίμηση ειδικών) ανασκαφή έφερε στο φως έναν μεγάλο υπόγειο τάφο στη νότια πλευρά του, με μεγαλοπρεπή είσοδο δύο διαδοχικών προθαλάμων (εικόνα, ο κυρίως τάφος προεξέχει κάτω από το επίπεδο του εδάφους).

Αν και ένα μέρος της δημοσιότητας οφείλεται στην προβολή του ευρήματος για πολιτικούς λόγους, από μόνο του το εύρημα ήταν επίσης ικανό να συγκινήσει και να δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες, καθώς εμφανώς και κατά τις εκτιμήσεις των περισσότερων αρχαιολόγων, συνδέεται με την εποχή κοντά στον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου. Και παρότι οποιαδήποτε σύνδεση του τάφου με τον ίδιο τον Μ. Αλέξανδρο, τον πατέρα του Φίλιππο Β΄, τη γυναίκα του Ρωξάνη και τον γιό του Αλέξανδρο Δ΄ εύκολα απορρίπτεται, πιθανώς να σχετίζεται με σημαντικά άτομα του κοντινού του περιβάλλοντος.

Οι υποθέσεις

Η διάταξη του τάφου είναι πολύ γνωστή από εικόνες και περιγραφές που δημοσιεύθηκαν, οπότε δεν θα σχολιαστεί εδώ, αλλά θα αναφερθούν κάποιες ενδιαφέρουσες απόψεις και παρατηρήσεις που έχουν δει τη δημοσιότητα. Μία απ’ αυτές είναι ότι ο τύμβος πήρε το όνομά του από το ΚΑΣσάνδρου ΤΑφος για ευνόητους λόγους, μία άλλη ότι η είσοδος του τάφου που αποκαλύφθηκε «κοιτάει» προς τους Δελφούς (σωστό) και μία άλλη του  καθηγητή Αρχιτεκτονικής στις ΗΠΑ Δ. Δενδρινού, ότι ο τύμβος Καστά είναι κενοτάφιο για τον Ηφαιστίωνα (πιθανώς με σκοπό  να δεχθεί αργότερα και τα οστά του), που δημιουργήθηκε κατ’ εντολή προφανώς του Μ. Αλεξάνδρου, σε χώρο που προϋπήρχε λατρεία της Ταυροπόλου Αρτέμιδος*. Αυτή βέβαια είναι και η επίσημη εκδοχή που ενισχύθηκε από επιγραφικά ευρήματα, αλλά ο Δενδρινός ισχυρίζεται ότι ο Δεινοκράτης, ο αρχιτέκτονας του Αλέξανδρου που ανάλαβε το έργο, σκόπευε να διαμορφώσει έναν παρακείμενο και πολύ μεγαλύτερο λόφο, γνωστό σαν λόφο 133, σε τάφο του ίδιου του Μ. Αλεξάνδρου (βλ. https://ellinondiktyo.blogspot.com/2016/02/blog-post_50.html). Η θέση του συγκροτήματος των δύο τάφων/τύμβων, που θα σηματοδοτούνταν από το τεράστιο άγαλμα του λέοντος, διαλέχτηκε έτσι ώστε να βρίσκεται ανάμεσα στην Ασία που κατέκτησε και στην Ευρώπη που σκόπευε να κατακτήσει. Εξάλλου από την Αμφίπολη ξεκίνησε ουσιαστικά και η εκστρατεία προς την Περσία. Φυσικά ο πρόωρος θάνατος του εμπνευστή του έργου δεν επέτρεψε την ολοκλήρωσή του, ο δε «βασιλιάς» της Μακεδονίας μετά τον θάνατο του Μ. Αλέξανδρου και του ετεροθαλούς αδελφού του Φίλιππου Αριδαίου, Κάσσανδρος, ο οποίος δεν είχε καλές σχέσεις με τον ίδιο τον Αλέξανδρο κατέστρεψε μερικώς τον τύμβο. Αργότερα, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ έθαψε τελείως τον τάφο και τον περίβολο του τύμβου, για τον προφυλάξει από τη λεηλασία των Ρωμαίων.

Τελικά όμως ο τάφος δεν γλύτωσε τη λεηλασία όπως δείχνει η κατάσταση στην οποία βρέθηκε, μέσα όμως στον κυρίως ταφικό χώρο υπήρχαν τα οστά από πέντε διαφορετικά άτομα που συγκέντρωσαν στη συνέχεια το ενδιαφέρον. Τα οστά αυτά ανήκαν σε μία γυναίκα άνω των 60 ετών, δύο άνδρες κοντά στην ηλικία των 35 και 45 ετών αντίστοιχα, ένα βρέφος και ένα ακόμα απροσδιόριστο άτομο καθώς τα οστά αυτά ήταν πολύ καμένα.

*Θεωρεί μάλιστα ότι ο Βουκεφάλας δεν ήταν μόνο το συγκεκριμένο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου, αλλά ένα λατρευτικό άλογο με κεφάλι ταύρου, που εμφανίζεται σε νομίσματα της περιοχής να ιππεύεται από τη θεά.

Ηφαιστίων και Ολυμπιάδα;

Καθώς δεν έχουν γίνει ακόμα λεπτομερείς αναλύσεις, ο γράφων θα αποτολμήσει μια υπόθεση. Ότι η ηλικιωμένη γυναίκα είναι η μητέρα του Μ. Αλέξανδρου Ολυμπιάδα, τα πολύ καμένα οστά ανήκουν στον Ηφαιστίωνα, ενώ τα άλλα δύο ενήλικα άτομα ήταν κοντινά και αγαπητά στον Μ. Αλέξανδρο. Είναι γνωστό βέβαια ότι η Ολυμπιάδα θανατώθηκε στην Πύδνα (κοντά στη σημερινή Κατερίνη) κατ’ εντολή του Κασσάνδρου και αρχικά παρέμεινε άταφη, ενώ ο Ηφαιστίωνας πέθανε στα Εκβάτανα, αλλά η τεράστια νεκρική πυρά του στήθηκε στη Βαβυλώνα. Μπορεί όμως κάποιος να υποθέσει ότι τα οστά του Ηφαιστίωνα (πολύ καμένα ακριβώς εξαιτίας της τεράστιας νεκρικής πυράς)* μεταφέρθηκαν τελικά στον τάφο του τύμβου Καστά σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο του Μ. Αλεξάνδρου, και στον ίδιο τάφο μεταφέρθηκαν αργότερα και τα οστά της Ολυμπιάδας από πιστούς οπαδούς της. Εξάλλου η Ολυμπιάδα ήταν ιέρεια της Καβείριας λατρείας, που ήταν ιδιαίτερα έντονη στην Αμφίπολη. Μπορεί επίσης ο σκελετός του μεγαλύτερου σε ηλικία άντρα να ανήκει στον σωματοφύλακα του Αλέξανδρου Αριστόνοα που έμεινε πιστός στην Ολυμπιάδα και ήταν διοικητής της Αμφίπολης. Ο Αριστόνους παρέδωσε την Αμφίπολη στον Κάσσανδρο μόνο μετά από εντολή της Ολυμπιάδας, για να δολοφονηθεί στη συνέχεια από τον τελευταίο.  Έτσι, τα οστά κάποιων πολύ αγαπητών ή πιστών στον Αλέξανδρο ατόμων ενδέχεται να βρέθηκαν στον ίδιο τάφο και κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, μακριά όμως από την επιβουλή του Κάσσανδρου, καθώς η Αμφίπολη βρίσκονταν στα ανατολικά όρια της επικράτειάς του.

*Κάποιοι αμφισβητούν ότι θα υπήρχαν έστω και υπολείμματα οστών μετά τη γιγάντια πυρά. Σύμφωνα όμως με τον Διόδωρο (17.115), η όλη κατασκευή ύψους 60 περίπου μέτρων περιλάμβανε πολλά καλλιτεχνικά τεχνουργήματα καθώς και μοιρολογήτρες στην κορυφή μέσα σε κούφιες Σειρήνες, οπότε το καύσιμο φορτίο προφανώς δεν ήταν αντίστοιχο του όγκου της κατασκευής.

 

Μπορεί ακόμα κάποιος να υποθέσει ότι η επιθυμία του Μ. Αλεξάνδρου ήταν να ταφούν τα οστά του μαζί με του Ηφαιστίωνα, κατά μίμηση της ταφής του Αχιλλέα και του Πατρόκλου των οποίων ήταν μεγάλος θαυμαστής, και ίσως αυτό εξυπηρετούσε η μεταφορά του ταριχευμένου λειψάνου του στη Μακεδονία, που ξεκίνησε δύο χρόνια μετά τον θάνατό του. Ενδεχομένως ο σκοπός ήταν να το δουν η μητέρα του και οι Μακεδόνες πριν τη νεκρική πυρά, και στη συνέχεια τα οστά να τοποθετηθούν μαζί με αυτά του Ηφαιστίωνα σε κοινή λάρνακα στον τάφο του τύμβου Καστά. Βέβαια τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι, καθώς ο Πτολεμαίος «έκλεψε» το λείψανο και το τοποθέτησε τελικά σε μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια, του οποίου τα ίχνη μαζί με λείψανο χάθηκαν μετά τον 3^ο μΧ αιώνα.

Ειδικά τώρα για τα οστά της (υποτιθέμενης) Ολυμπιάδας θα μπορούσε να γίνει διασταύρωση DNA (αν είναι ανακτήσιμο) με τα οστά του πρίγκιπα στον τάφο ΙΙΙ της Βεργίνας, που όλοι συμφωνούν ότι ανήκουν στον νεαρό γιό του Μ. Αλεξάνδρου, Αλέξανδρο Δ΄. Εναντίον πάντως της υπόθεσης για την Ολυμπιάδα είναι το γεγονός ότι ο θόλος του γυναικείου κρανίου δεν φαίνεται να φέρει κάταγμα, κάτι μάλλον περίεργο εφόσον η Ολυμπιάδα λιθοβολήθηκε σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές. Όσο για την ταυτότητα των άλλων ατόμων στον τάφο, ελπίζουμε μόνο στην ανεύρεση κάποιας σχετικής επιγραφής.

ΥΓ. Τον Ιούλιο του 2021, δημοσιεύθηκε στο pontosnews (https://www.pontosnews.gr/657792/politismos/apokleistiko-ston-tymvo-korinoy-pierias-vrethike-o-tafos-tis-olympiadas/) άρθρο που παρουσιάζει την ανακοίνωση του καθηγητή Αθανάσιου Μπίντα από τον Δεκέμβριο του 2019, στην οποία υποστηρίζεται ότι ο τάφος της Ολυμπιάδας βρίσκεται σε τύμβο στον Κορινό της Πιερίας (8 km νότια της Πύδνας), ο οποίος έχει αποκαλυφθεί από τον 19 αι. αλλά μέχρι πρόσφατα δεν είχε συνδεθεί σαφώς με την Ολυμπιάδα.

Το Υπουργείο Πολιτισμού όμως δεν συμφωνεί με τη σύνδεση αυτή, και ατυχώς λείπει η λάρνακα με τα οστά, τα οποία θα μπορούσαν ενδεχομένως να δείξουν σχέση γιαγιάς - εγγονού με τον νεκρό του τάφου ΙΙΙ της Βεργίνας, όπως προαναφέρθηκε.

Γ. Μεταξάς