Τι συμβαίνει με την Ακτινοβολία;

Οι ακτινοβολίες που κυκλοφορούν στον χώρο που μας περιβάλλει, είτε είναι φυσικές είτε τεχνητές, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

-          Στις ιονίζουσες, και

-          Στις μη ιονίζουσες.

Οι ιονίζουσες (ή ιοντίζουσες) είναι και οι πλέον επικίνδυνες για τον άνθρωπο, και κανείς δεν πρέπει να εκτίθεται σ’ αυτές χωρίς ειδική προστασία. Εκεί περιλαμβάνεται και η γενικά αποκαλούμενη Ραδιενέργεια, ενώ μια περίπτωση ιονίζουσας (ραδιενεργού) ακτινοβολίας που έχει φυσική προέλευση είναι αυτή του Ραδονίου, για το οποίο υπάρχει μία σημείωση στο τέλος.

Οι μη ιονίζουσες, είναι κυρίως τεχνητή ακτινοβολία (ηλεκτρομαγνητικά κύματα), με την οποία επικοινωνούν οι διάφορες συσκευές μεταξύ τους, ή παράγονται από τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο).

Ενώ όμως, όπως αναφέραμε, η ιονίζουσα ακτινοβολία είναι σαφώς επιβλαβής (εξαιτίας της πολύ μεγαλύτερης συχνότητας που έχει σαν αποτέλεσμα μεγαλύτερη διεισδυτικότητα και μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα), αυτό δεν είναι τόσο ξεκάθαρο για τη μη ιονίζουσα ακτινοβολία, της οποίας η βλαπτικότητα εξαρτάται σημαντικά από τη συχνότητά της και φυσικά και από την ισχύ της*. 

*Έχουν γίνει όμως θανατηφόρα ατυχήματα, όταν τεχνίτες ανέβηκαν για ελέγχους εμπρός από ισχυρά ραντάρ (συνήθως πλοίων) που τέθηκαν κατά λάθος σε λειτουργία. Τα ατυχήματα αυτά έγιναν κυρίως στην αρχή της χρήσης των ραντάρ, που ήταν επιπλέον και περίοδος πολέμου.

Επίσης, καθώς οι (όποιες) επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό δεν είναι άμεσα εμφανείς και θέλουν πολύ χρόνο για να εκδηλωθούν, οι σχετικές μελέτες για τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες θέλουν πολύ χρόνο να ολοκληρωθούν, αλλά ακόμα και τότε τα αποτελέσματά τους δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρες.
Οπότε, η «Σολομώντεια λύση» που έχει βρεθεί για να μπορούμε να κάνουμε και τις δουλειές μας, είναι να προσαρμόζουμε τα όρια συνεχώς προς τα κάτω, ακολουθώντας την εξέλιξη της τεχνολογίας και στο μέτρο που αυτή το επιτρέπει.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους ρύπους των αυτοκινήτων, όπου τα όρια συνεχώς μειώνονται, και μάλιστα τα μελλοντικά όρια ανακοινώνονται αρκετά έγκαιρα ώστε να οδηγήσουν την εξέλιξη των αυτοκινήτων προς την επιθυμητή κατεύθυνση.

Το μαγνητικό πεδίο γύρω από τις γραμμές υψηλής τάσης είναι πολύ ισχυρό, αλλά εξασθενεί γρήγορα με την απόσταση. Πρακτικά, σε απόσταση από το κέντρο του πυλώνα όσο πέντε φορές το ύψος της γραμμής, το πεδίο έχει μηδενιστεί. Φυσικά, το να ζει κανείς ακριβώς κάτω από την γραμμή υψηλής τάσης, δεν είναι και πολύ καλή ιδέα.

Το ηλεκτρικό πεδίο (κίτρινες γραμμές) είναι ανάλογο της τάσης της γραμμής και δημιουργεί διαφορές δυναμικού στο ανθρώπινο σώμα, ενώ το μαγνητικό πεδίο (πράσινες γραμμές) είναι ανάλογο της έντασης της γραμμής και δημιουργεί κλειστούς βρόγχους ρεύματος μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Εναλλακτικά, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το ηλεκτρικό πεδίο εξαρτάται από την παρουσία των ηλεκτρικών φορτίων, ενώ το μαγνητικό πεδίο από την κίνησή τους.

Συνεπώς, όταν έχουμε σήμερα τα συγκεκριμένα όρια για τα κινητά τηλέφωνα πχ, αυτά είναι τα χαμηλότερα που μπορούν να πετύχουν οι κατασκευαστές.

Ενδέχεται σε δέκα χρόνια πχ τα όρια να κατέβουν ακόμα περισσότερο, επειδή οι νέες συσκευές θα μπορούν να τα πετύχουν.

Τελικά, η πρακτικότερη λύση είναι η προσέγγιση «προφύλαξης», να χρησιμοποιούμε δηλαδή τις συσκευές που παράγουν ή χρησιμοποιούν ακτινοβολία με φειδώ, να κάνουμε τη δουλειά μας χωρίς να κάνουμε κατάχρηση.

Αύξηση της θερμοκρασίας του κεφαλιού κοντά στο τηλέφωνο, που προκαλείται από τη διείσδυση της ακτινοβολίας στους ιστούς. Τα hands free συστήματα λύνουν το πρόβλημα αυτό, για το κεφάλι τουλάχιστον.

Ένα πρόβλημα όμως που δεν εξαρτάται από τους χρήστες, είναι αυτό της ακτινοβολίας από τις εκπομπές των σταθμών βάσης, που βρίσκονται διασκορπισμένοι μέσα στις πόλεις.

Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν οι εθνικοί κανονισμοί, οι οποίοι είναι αυστηρότεροι από τους αντίστοιχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Ο δείκτης SAR μετράει την απορρόφηση της ακτινοβολίας της Κινητής Τηλεφωνίας από τον ανθρώπινο οργανισμό. Το ελληνικό όριο 70% αντιστοιχεί σε σταθμούς εκπομπής σε απόσταση μεγαλύτερη από 300μ από σχολεία, νοσοκομεία κλπ, ενώ το όριο 60% σε σταθμούς σε μικρότερη απόσταση από 300μ από τις εγκαταστάσεις αυτές. 

Μάλιστα μπορεί κάποιος να αναζητήσει στην ιστοσελίδα της Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), τις μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που έχουν γίνει σε σταθμούς της περιοχής του, εντοπίζοντάς τους με μεγάλη ακρίβεια πάνω σε χάρτη που καλύπτει όλη την Ελλάδα.

 Φωτογραφία κεραίας κινητής τηλεφωνίας, η μορφή της εκπομπής της και η ένταξή της μέσα στο δίκτυο των κυψελών του συστήματος. Εννοείται ότι κάθε εταιρεία έχει τις δικές της κεραίες.

Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη, ότι όσο μικρότερη η ηλικία, τόσο το άτομο που εκτίθεται στην ακτινοβολία είναι πιο ευάλωτο, ενώ οι δύο πιο αποτελεσματικοί παράγοντες προστασίας είναι:

- Η αύξηση της απόσταση που μας χωρίζει από τις συσκευές, και

- Η μείωση του χρόνου έκθεσής μας στην ακτινοβολία τους.

Πέρα από το ότι έτσι μειώνουμε τις όποιες αρνητικές επιδράσεις μπορεί να έχει η ακτινοβολία επάνω μας, η οικονομία χρήσης είναι και παράγοντας ποιοτικής συμπεριφοράς προς το περιβάλλον και τον περίγυρό μας. 

Για περισσότερες πληροφορίες για την ακτινοβολία εξαιτίας της κινητής τηλεφωνίας, προτείνεται η παρακάτω δημοσίευση στο internet της ΕΕΤΤ (Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων):
"Ηλεκτρομαγνητική Ακτινοβολία και Κινητή Τηλεφωνία. Τα επιστημονικά δεδομένα" 

Μία ισχυρή πηγή μικροκυματικής ακτινοβολίας που έχουμε στο σπίτι μας είναι ο φούρνος μικροκυμάτων, που χρησιμοποιεί μήκος κύματος κοντά σ' αυτό των ραντάρ (εξάλλου εφευρέθηκε σε εργαστήριο που ασχολούνταν με τα ραντάρ). Στην περίπτωση όμως του φούρνου μικροκυμάτων, η ακτινοβολία περιορίζεται από τα μεταλλικά τοιχώματα μέσα στον φούρνο (γι' αυτό η πόρτα του έχει το μεταλλικό πλέγμα και πρέπει να είναι πάντα κλειστή) θέτοντας σε ταλάντωση τα μόρια του νερού που αποτελεί συνήθως σημαντικό ποσοστό των τροφίμων. Γι' αυτό η θέρμανση των τροφίμων γίνεται σε σημαντικό βάθος από την επιφάνειά τους, με αποτέλεσμα να μαγειρεύονται πολύ γρηγορότερα σε σχέση με έναν συμβατικό φούρνο. ΔΕΝ υπάρχει παραμένουσα ακτινοβολία στα τρόφιμα (που επίσης ΔΕΝ είναι ιονίζουσα), και η κατανάλωση τροφίμων μαγειρεμένων σε φούρνο μικροκυμάτων δεν συνδέεται με προβλήματα υγείας.

Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, το Ραδόνιο είναι ένα ραδιενεργό αέριο, πολύ βαρύτερο από τον αέρα που εκλύεται από ρωγμές πετρωμάτων, και τυπικά από πετρώματα γρανίτη. Το ραδόνιο είναι επικίνδυνο για την υγεία, και ενοχοποιείται για καρκίνο του πνεύμονα (χωρίς φυσικά να είναι ο μοναδικός παράγοντας για την ασθένεια αυτή). 

Το κακό με το ραδόνιο είναι ότι υπάρχει σε αρκετές περιοχές και στην Ελλάδα, αλλού σε υψηλότερες και αλλού σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις, και έχει την τάση να συσσωρεύεται στα σπίτια και ειδικά στα υπόγειά τους.

Το καλό από την άλλη πλευρά, είναι ότι είναι εύκολο να μειωθεί η συγκέντρωσή του στους κλειστούς χώρους με καλό αερισμό, και υπάρχει εύκολος τρόπος να ελεγχθεί η συγκέντρωση και να εκτιμηθεί η επικινδυνότητά του σε έναν χώρο, με τη χρήση μιας μικρής ειδικής συσκευής την οποία διαθέτει η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, και τοποθετείται στον προς έλεγχο χώρο για μερικούς μήνες.

Για περισσότερες πληροφορίες: www.eeae.gr/υπηρεσίες/μετρήσεις-ραδονίου

ΥΓ1: Εδώ, ένα σχετικό άρθρο για τις μετρήσεις ακτινοβολίας κεραιών τηλεφωνίας από την ΕΕΑΕ, κατά το 2022: https://www.skai.gr/news/greece/keraies-ti-edeiksan-oi-metriseis-ilektromagnitikis-aktinovolias-se-stathmous-kai-parka

ΥΓ2: Ούτε οι νεότερες κεραίες 5G φαίνεται να δημιουργούν προβλήματα (υπό τις ίδιες συνθήκες, αποστάσεις κλπ) σε σύγκριση με τις παλαιότερες κεραίες, παρά την για το αντίθετο αρκετά έντονη φημολογία. Βλ και σχετικό άρθρο: https://www.ellinikahoaxes.gr/2024/01/16/ochi-afti-i-meleti-den-apodeiknyei-pos-oi-keraies-5g-prokaloun-sovara-provlimata-ygeias-sta-paidia/

                                                                                                                            Γ. Μεταξάς